“Reorganisatie en centralisering 1990-heden”

Deel 5 –Tekst: © Tom Rentmeester 2022

In dit laatste deel  van de “Vrijwillige Brandweer Ovezande” zien we hoe een uit noodzaak opgericht (1943) eenvoudig gemotoriseerd brandweerkorps doorgegroeid is tot een goed geoutilleerde en effectieve organisatie met een centraal meldpunt en aansturing. We kunnen nu terugblikken naar de vele Ovezandse brandweermannen die in tijd van nood de reddende hulp brachten, soms met gevaar voor eigen leven. Een brandweerkorps wordt tijdens een actie aangestuurd door de bevelvoerder, die geeft de bevelen conform de procedures en zal op het moment ook de verrichtingen bepalen die nodig zijn. De voorafgaande trainingen zijn tevens op de steeds veranderende praktijksituaties afgestemd. Het brandweerkorps wordt aangestuurd door de benoemd ploegleider. Voorheen noemde men deze functie de commandant van het brandweerkorps.

De commandanten van de Vrijwillige Brandweer Ovezande tot heden (=2022):

1943 tot 1944 Meester Geelkerke           1983 tot 1986 Piet Uitterhoeve

1944 tot 1964 Johannes Hoogstrate       1986 tot 2002 Sjaak Rentmeester

1964 tot 1983 Jan Hoogstrate                 2002 tot  2018 Ludie Huybrechts

                                                                 2018 tot heden Patrick Remijnse

8 mei 1993: Het 50-jarig jubileum feest in bar R2 was een mijlpaal. Er werden herinneringen opgehaald vanaf de begintijd dat er nog op klompen geblust werd en dat daar wel eens een gat in brandde…. Toen eind jaren 60 met perslucht gewerkt werd en men brandende ruimtes kon betreden, hoorden ze daar stemmen maar je zag geen hand voor de ogen. Toen ze vlakbij kwamen, zagen ze dat er nog een televisie stond te spelen, waaruit dat stemgeluid vandaan kwam….  Daar kon achteraf om gelachen worden, maar er waren ook diep treurige situaties waar men met weemoed aan terugdacht, zeker als er mensen overleden waren.

Ledenlijst Brandweer Ovezande van 1943 tot 1993 (= datum van de lijst):

De vermelde ongelukken en branden in deze serie (deel 1-5) zijn slechts een greep uit het totaal om een indruk te geven van het werk en de verantwoordelijkheid die daarbij hoort. In het boek “1943-1993” stonden de laatste onderstaande branden nog vermeld. Het jaar 1990 werd toen omschreven als een recordjaar: 16 alarmeringen en een niet exact te bepalen aantal meldingen voor HV (hulpverlening – o.a. ook stormschade met omgewaaide bomen).

8 februari 1990:  Boerderijbrand L. de Winter in Rietveldweg 4, samen met het korps Borssele werd het woonhuis gespaard.

4 maart 1990: Boerderijbrand aan de Schoorkenszandweg, assistentie verleend aan het korps ‘s-Gravenpolder, ook hier werd het woonhuis behouden.

9 april 1990: Brand fam. Poelman, Schoondijksedijk te Driewegen, woning was niet meer te redden.

22 mei 1990: Boerderijbrand M. Rijk, Vroonhoek 7. Woonhuis en enkele bijgebouwen gered.

30 maart 1991: Brand landbouwschuur van Priem, Kollaardsweg 1 te Ovezande. De gemeente  Borsele stuurt een dankbrief met compliment naar de vrijwillige brandweer groep Ovezande voor het behouden van deze landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle schuur.

2 okt. 1993. wedstrijd tussen 6 Borselse brandweerkorpsen.

23-sept. 1994. PZC: Burg. Mandos noemt raad oncollegiaal m.b.t. huisvesting brandweer Heinkenszand in voormalig politiebureau. 

Reanimatie-cursus

30 maart 1995. Dodelijk auto-ongeluk Ovezande. Het Ovezandse brandweerkorps had een cursus reanimatie gevolgd en dat was niet voor niets. Sjaak Rentmeester vertelt: “Er is een periode geweest dat we in een korte tijd 3 ongevallen met dodelijke afloop hadden. Dan was het erg stil in de auto tot we te horen kregen wat de melding was”.

16-mei 1995. Reg. brandweerwedstrijd THV (Technische Hulp Verlening): EPZ (werd 1e) en Ovezande (werd 2^e): door naar de gewestelijke wedstrijden in Zevenbergen.

15-juni 1995. Afscheid van centraal commandant Wim de Feijter (Brandweer Borsele in 1987 betaalde baan). Jan de Feijter volgt hem op tot 2010, daarna Leen vd Maas tot 1 jan. 2013.

‘n Pleziertje tussendoor: 1997

De Ovezandse brandweermannen houden ook wel van “een lolletje op z’n tijd” en als er wat leuks op het dorp te doen is, zijn ze graag van de partij.… (rijden ze met spuitslang en een “aanhangkar” achter de Solex).

2002 Verbouwing kazerne Ovezande. In dit jaar werd er een verdieping bovenop de kazerne gebouwd t.b.v. uitbreiding van kantoor-,vergader- en lesruimte. De verbouwde  kazerne werd heropend toen de 55-jarige Sjaak Rentmeester (commandant) afscheid nam. De aldaar tentoongestelde trofeeën, die in de loop van de jaren verkregen zijn door wedstrijden en bijzondere prestaties, scheppen de sfeer van een “clublokaal” en dat geeft aan dat de Ovezandse brandweer trots is op de prestaties van haar korps!

2003: In verband met eventuele calamiteiten in de “Wester-Schelde-Tunnel” werd een training voor de de brandweermannen opgezet in Zwitserland met geïmproviseerde tunnelbranden, Raymond de Frel was daarbij als PZC-verslaggever.

7 dec. 2004: Brand uienfabriek Baarland. Patrick Remijnse: “Dat was toch wel een van de grotere branden die bij veel betrokken brandweermannen nog in het geheugen gegrift staat”.

17-maart 2006.  Nieuwe kazerne “hoofdpost brandweer gemeente Borsele” aan de Quistenburg 3 in Borssele. Centrale meldkamer: van hieruit worden de “uitrukposten” aangestuurd: Baarland, Borssele, ‘s-Gravenpolder, Heinkenszand, Nieuwdorp en Ovezande. Tevens worden Borssele, Nieuwdorp en Ovezande aangesteld als brandweerkorps voor de inzetten in de Westerschelde-tunnel.

Veiligheidsregio Zeeland zet zich in voor de veiligheid van de inwoners en bezoekers van Zeeland. Hiervoor is een goede samenwerking tussen hulpverleners, overheden, bedrijven, inwoners en bezoekers van Zeeland van groot belang. De veiligheidsregio verbindt, coördineert en faciliteert deze partijen zodat zij goed kunnen samenwerken wanneer dit nodig is. Veiligheidsregio Zeeland bestaat uit de Meldkamer, Risico- en Crisisbeheersing en de onderdelen Brandweer Zeeland en GHOR.

2012:  In opdracht van het Algemeen Bestuur van “Veiligheidsregio Zeeland” wordt de organisatie getransformeerd tot een integrale veiligheidsorganisatie in Zeeland, inclusief de geregionaliseerde brandweerzorg.

Vrijwillige Brandweer Ovezande weer Kampioen van Nederland ! Aan de wedstrijden in Nieuw-Beijerland deden negen ploegen mee. Het korps Borsele, vertegenwoordigd door de groep Ovezande, was de enige Zeeuwse deelnemer. De mannen moesten een brand blussen in een aardappelbedrijf waar ook gevaarlijke stoffen stonden.

Om de bevolking in te lichten wat te doen bij calamiteiten, werd in 2012 een boekje als circulaire “Veiligheidswijzer Zeeland” (Editie Borsele) met instructies onder de bewoners door heel de gemeente Borsele  “huis aan huis“ verspreid.

8 maart 2014 Brandweer-demonstratie in Ovezande (PZC 28-2-2014)

Deze brandweer-demonstratie werd een heel spektakel voor Ovezande en het speelde zich af achter de RK-kerk aan de Mauritsstraat (waar ik woon) en de Schuttersstraat. Mijn toen 5-jarige kleinzoon was die dag bij ons op bezoek en keek zijn ogen uit. Voor kinderen is de brandweerauto en alles wat daarbij hoort een gigantische waarneming: vuur, rook, waterstralen, auto’s die in de brand staan, reddingswerkzaamheden en een enorme hoogwerker waarin je mee omhoog mocht boven de huizen uit. De gloednieuwe tankautospuit, met de naam “Ovezande” erop, werd gepresenteerd evenals de andere nieuwe en in gebruik genomen aanwinsten voor brandbestrijding en technische hulpverlening. Ja, dat was een heel verschil met de tot brandweerauto omgebouwde “Pontiac” uit 1943….! Er werd gedemonstreerd met het nieuwste materieel tijdens de in scene gezette blus- en reddingswerkzaamheden. De Ovezandse bevolking en andere bezoekers waren sterk onder de indruk!

Juni 2018:  75 jarig jubileum Vrijwillige Brandweer Ovezande

Bovenstaande foto is genomen ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum en toont weer een mijlpaal in het bestaan van de Vrijwillige Brandweer Ovezande. Wino van Iersel en Cees Ars hebben tevens een vaste baan in de kazerne “Brandweer Borsele” te Borssele. Op de foto staat de huidige bezetting van het korps m.u.v. Sem de Jonge die is er later nog als aspirant bijgekomen en het korps blijft steeds zoeken naar nieuwe brandweerlieden voor verjonging.

info: ploegleider@ovezande.nl of telefoonnummer 06 – 13399112. internet: www.zeelandveilig.nl   Facebook: https://www.facebook.com/ veiligheidsregiozeeland

__________________________________________________________________

“Competentie en taakuitbreiding” 1975-1990  

Deel 4 –Tekst: © Tom Rentmeester 2022

De Brandweer Wedstrijden:  

Omdat de Ovezandse Brandweer in 1971 tijdens de nationale brandweerwedstrijd in Arnhem  “Kampioen van Nederland” was geworden, hadden zij in de brandweerorganisaties een respectabel aanzien verworven. Zoals bij elk kampioenschap moet deze titel erna verdedigd worden onder versterkte nieuwe competitie van mededingers. Intensief oefenen en kennis opdoen, up-to-date met de nieuwe technieken blijven, goed materieel met beheersing ervan en volledige inzet met teamwork vormen de basis. Maar tenslotte is het oordeel van de kritische jury op dat moment doorslaggevend. Het kan, bij de opdrachten die uitgevoerd moeten worden, mee- en tegenzitten. Ieder team heeft ook zijn sterke en zwakke kanten op bepaalde specialisaties…..Er vinden voor de selectie eerst de regionale wedstrijden plaats, de beste teams daaruit gaan door naar de gewestelijke wedstrijden en tenslotte gaan de beste hiervan naar de nationale wedstrijden voor het “Nederlands Kampioenschap”.

In de “krantenknipsel-map”, die door Sjaak Rentmeester (oud-commandant 2002-2018) aan mij ter inzage is gesteld, staan enkele artikelen over wedstrijden:

31 mei 1975 gewestelijke wedstrijden in Axel, Ovezande 12^e plaats.

1976 wedstrijden te Wolfaartsdijk, Ovezande slechtste plaats.

24 mei 1977 wedstrijden Hulst, s-H.Arendskerke won, Ovezande slecht resultaat.

3 april 1978 wedstrijden in Kruiningen met damesteam.

Die wedstrijden zijn goede audits (soort toetsen ) voor de competentie (bekwaamheid ) van de brandweerkorpsen. De teams die deelnemen aan het Nationaal Kampioenschap hebben in de voorrondes al bewezen tot de beste te behoren. Dat Ovezande in 1971 “de parel in de kroon” hiervan was en winnaar werd, bleek in de opvolgende jaren moeilijk te evenaren. We zien in de jaren 1976-1977 dat Ovezande  niet bij de beste uitkomt, maar in de jaren erna zich weer herstelt …

De competitie tussen de korpsen tijdens de wedstrijden leidt tot streven naar steeds betere resultaten (pas in 2009 wordt de Ovezandse brandweer opnieuw “Nederlands Kampioen”). Natuurlijk zijn de prestaties in de harde praktijk het belangrijkst, daar moet al deze opgedane kennis met verbeteringen van materiaal, routine en inzet zich uiten in vloeiend uitgevoerde procedures met inzicht tot veilig en reddend handelen

Ook worden de procedures continue afgestemd op de praktijk van gewijzigde omstandigheden met geheel nieuwe situaties, zoals bij de hierboven gesimuleerde brand bij de Total-raffinaderij in het Sloegebied. Daarvoor worden er  instructieve brandweer-oefeningen met de verschillende betrokken korpsen gehouden. Het Sloegebied met de chemische industrie, opslag en overslag van chemische of brandbare stoffen en de mogelijke radioactiviteit / -straling van de kerncentrale met opslag, vereisen immers adequate organisaties met een hoog niveau van risico- en crisisbeheersing.

Deze doorgaande samenwerking in aansturing van de korpsen leidt later tot  de overkoepelende organisatie “Veiligheidsregio Zeeland”, welke dan bestaat uit de Meldkamer, Risico- en Crisisbeheersing en de onderdelen Brandweer Zeeland en GHOR (Geneeskundige Hulpverlenings Organisatie in de Regio, bij rampen en crises). De “brandweerpost  te Ovezande “ komt onder Brandweer Zeeland te vallen met het korps Borsele als meldkamer en eerste  coördinatie. Het proces van verbetering en taakuitbreiding liep in de jaren 1975-1990 gestaag verder, maar ook de normale bluswerkzaamheden van branden in de omgeving gingen gewoon door:

1976 ‘s-Gravenpolder bovenverdieping van woning uitgebrand.

23 maart 1978 brand garage Vertriest in ‘s-Gravenpolder.

12 mei 1978 brand in leegstaand woning (Vrouwenpolderseweg)  Ovezande, waarschijnlijk aangestoken (wegrijdende bromfiets).

8 oktober 1978  slaapkamerbrand in burg. Andriessenstraat (Rademakers).

9 juli 1979 brand in pluimveeschuur te Baarland.

3 maart 1980: Overdracht nieuwe tankspuit-wagens Baarland en Ovezande

In het boek “50 jaar vrijwillige brandweer” staat het onderwerp over de “Nieuwe Tankautospuit”  als volgt beschreven: “Op 1 maart  1980 was de overdracht van de nieuwe spuitauto in de Jeugdhoeve te ‘s-Heerenhoek, door burgemeester G.C.G. van de Heuvel, middels de overhandiging van de autosleutels aan plv. korpscommandant P. Uitterhoeve.We hebben na 16 jaar trouwe dienst, afscheid genomen van de Opel Blitz. Dit ging zonder pijn want we kregen een nieuwe Mercedes 608, tankautospuit met hoge en lage druk en met een tankinhoud van 800 liter water. Dat was een hele verbetering ten opzichte van de trekker-manschappenwagen met losse pomp”.

Al gauw wordt de nieuwe tankspuitauto bij een grote brand in de omgeving ingezet: PZC 11 maart 1980:  “Anderhalf miljoen schade door brand in uienbedrijf Rijk bv te ‘s-Heerenhoek”. Het vuur werd met 9 stralen bestreden door de samenwerkende brandweerkorpsen uit ‘s-Heerenhoek, Ovezande en Heinkenszand. In totaal kwamen hiervoor zo’n 30 brandweermannen in actie.

13 sept. 1980:  “Nationale Brandweerdag” te Goes Korps Borsele

De samenwerking tussen de nationale en regionale korpsen onderling biedt mogelijkheden tot hogere efficiëntie door centrale aansturing en besparing op gezamenlijke investeringen. We weten inmiddels dat de overheid stappen in deze richting heeft ondernomen door reorganisaties, ondanks intern verzet van betrokkenen die er voor vreesden hun belangen te verliezen. Citaat uit de krant van 21 oktober 1981 tijdens een meeting van brandweerkorpsen:

“De vrijwillige brandweer in de Gemeente Borsele hield dezer dagen de jaarlijkse contactavond in de Jeugdhoeve te ‘s-Heerenhoek. Borseles burgemeester van den Heuvel toonde zich erg tevreden over de snelle paraatheid van de brandweer, met name als het gaar om paraatheid van manschappen bij welke actie of calamiteit ook. Van den Heuvel was het eens met de afwijzing van een provinciale brandweer en hij zag evenmin veel heil in de vorming van provinciale politie”.

(De laatste zin zegt veel over hoe de burgemeester van Gemeente Borsele  hierover dacht).

1985  “Stil alarm”  In het jubileumboek “50 jaar vrijwillige brandweer” van Ovezande uit 1993 staat hierover het volgende beschreven: “Na jaren van sirene-alarmering, ging voor Ovezande als primeur, de sirene tot het verleden behoren. Lang hoefden we niet te wachten op onze eerste “pieper”-oproep  (semafoon), want op 2 februari 18:00 uur was het al prijs: brand in een schuurtje aan de Bloemenstraat. De rust op het dorp bleef bewaard en de klus was snel geklaard”.

Tevens werd in dit jaar op verzoek van de heer P. Vermaire besloten om iedereen, die wegens leeftijdsontslag de brandweer moest verlaten, in gelegenheid te stellen lid te worden van de club van oud-leden (“de Lummels”).

1986  “Technische hulpverlening” (THV), een nieuwe brandweertaak .

Door de opheffing van de BB (Bescherming Bevolking) en het inwerking treden van de nieuw opgezette “Rampenbestrijdings-organisatie”, kwam er voor het korps een nieuwe taak bij: na het volgen van een een cursus “redder-pionier”, nu als reddings-groep bij rampen en ongelukken. De brandweer werd uitgerust met een aanhanger waarin technische hulpverleningsmateriaal aanwezig was, zoals een stroom-agregaat 220V, een hydraulische spreider, schaar, kettingzaag, hefkussens e.d.

Reeds op 19 april bij een auto-ongeluk Nisse Stelle bleek dat deze taak direct al door de Ovezandse brandweer op doeltreffende wijze kon worden uitgevoerd. Mijn vrouw en ik kwamen die namiddag vanaf mijn werk in Goes, de Stelse dijk (na het “moggekot”) opgereden en zagen links een auto (Volvo) als gevolg van een slippartij op z’n kop tussen de bomen in de berm hangen. De bestuurster bleek een bekende (zus van mijn schoonzus) te zijn, dus dat was wel schrikken. Zij hing bekneld en omgekeerd met het hoofd naar beneden in de veiligheidsriemen van haar auto, het dak was ingedeukt en de ramen waren verbrijzeld. Er was ook al  brandstof uit de tank naar buiten gelekt en de brandweer had hiervoor de verbindingen met de accu direct onklaar gemaakt. Om de bestuurster uit haar benarde positie te bevrijden moesten de raam- en deurstijlen doorgeknipt worden, rekening houdend met alle veiligheidshandelingen die daaraan verbonden zijn. Gelukkig liep deze toch wel riskante en ingrijpende operatie, succesvol af: de bestuurster werd voor verder medisch onderzoek en behandeling met de ambulance naar het ziekenhuis in Goes gebracht en de auto was “total los”. Je moet er niet aan denken wat er gebeurd zou zijn als de Ovezandse brandweer op dat moment geen tijdige en professionele hulp had kunnen verlenen….

Verdere brandweer-werkzaamheden in de volgende periode:

7 januari 1985. Brand bij v.d. Dries, Westlangeweg, ‘s-Heerenhoek

1 mei 1986.  Aanhanger met technische hulpverleningsmateriaal officieel in gebruik

23 maart 1984. Bejaarde man ernstig gewond bij schuurbrand, Oudelande

10 april 1987. Schade 40 mille bij brand in woonhuis Nisse-stelle

19 sept. 1986. Brand in loods ‘s-Gravenpolder

8 jan. 1985. Brand legt schuur in as ‘s-Heerenhoek

9 jan. 1985. Brand zolder Ruigendijk in Driewegen

26 mei 1986. KMS winnaar brandweerwedstrijd in Kamperland, Ovezande tweede.

5 nov. 1986. ammoniak trein Vlissingen-Oost / Vlissingen-Oost ongeluk goederentrein

PZC 12 okt. 1988 Heinkenszand:

Rampenbestrijding, “brandweer is zich bewust van rol bij kernramp….”

Sinds het opheffen van de Bescherming Bevolking (BB) rust op de schouders van de (veelal vrijwillige) brandweermensen, ook de taak van de rampenbestrijding en hulpverlening bij calamiteiten. De centrale brandweer-commandant  W. de Feijter van de gemeente Borsele werd door bestuurskundige professor U. Rosenthal de volgende vragen over de brandweerkorpsen gesteld:

Ligt het accent dan niet op brandbestrijding? Zijn uw mannen voorbereid op een stralingsongeval? Aanleiding tot het gekibbel was het dreigende neerkomen van het ruimte projectiel Kosmos. Had u daar raad mee geweten? Een ongeluk met de kerncentrale in Borssele is niet uit te sluiten. Is de vrijwillige brandweer bij een grote ramp ook verantwoordelijk? Zou dat lukken bij zulke grote calamiteiten? Speelt de brandweer een rol bij het indammen van een kernramp?

Het gaat hier vooral om de competentie (kundigheid) van de betreffende brandweerlieden en hun organisatie(s). De bedrijfsbrandweer-korpsen van Total, Pechinee, Hoechst, KMS, PZEM / Kerncentrale etc. zijn speciaal opgeleid voor hulpverlening en bestrijding bij  calamiteiten in en rond het specifieke bedrijf. Ook de regiokorpsen krijgen steeds meer  aanvullende opleidingen tot hulpverlening gericht naar de risico’s in hun gebied in samenwerking met de betreffende bedrijfskorpsen.

20 okt. 1989 “Brandweerlieden Borsele gehuldigd in R2 te Ovezande”:

Ongeveer 60 brandweerlieden woonden de bijeenkomst bij, het hele gemeentelijke korps Brandweer Borsele bestond toen uit 101 spuitgasten. Mede gezien het aantal nieuwe diploma’s dat binnen de gemeente Borsele is behaald, kan worden geconcludeerd dat de brandweer een volwaardige hulpverleningsorganisatie is. De burgemeester kon 12 diploma’s uitreiken. Sinds 1988  zijn er adviesgroepen die inspraak hebben in allerlei zaken, zoals de aanschaf van hulpmiddelen. Verder ging burgemeester van den Heuvel in op het aantal alarmeringen. Vorig jaar (1988) bedroeg dat in totaal 47 en dit jaar (tot okt. 1989) waren er al 54 genoteerd….

 (Wordt vervolgd met deel 5 “Brandweer Zeeland 1990 tot heden”).

_____________________________________________________________

“Een nieuwe kazerne” 1966-1975

Deel 3 –Tekst: © Tom Rentmeester 2022

In Dagblad De Stem 1–12-1964 stond geschreven:  “Raad Ovezande geeft brandweer nieuw gebouw”. Zeer lang debuteerde de raad over het voorstel van b. en w. om te komen tot het principe-besluit tot de bouw van een nieuwe brandweer-kazerne. De huur van de oude kazerne was per 1 januari 1965 opgezegd, dus er was wel “een stok achter de deur”. Er moest spoedig gekozen worden tussen verbouwing van de gemeenteschuur in de Bloemenstraat of een nieuwbouw in de Burg. Andriessenstraat. Burg. Mooyman pleitte voor nieuwbouw, de heren J. de Jonge en K.L. van Steenbergen voor verbouw. B. en w. kregen tenslotte een meerderheid voor het principebesluit tot nieuwbouw. In de maand mei van 1966 was het gebouw in de Burg. Andriessenstraat nr. 5 bijna klaar, de elektrische installatie moest nog afgemaakt worden door Fa. A. Boonman, die een paar woningen verder op nr. 1 een elektrowinkel dreef. Toevallig liep ik daar op dat moment praktijkstage voor mijn diploma UTS-elektrotechniek en heb ik daar samen met mijn toenmalige collega Jaap Platschorre de VmVk-kabels aangelegd en het schakelmateriaal met verlichting aangesloten. Aan deze Ovezandse  brandweer-kazerne  heb ik dus ook mijn “kabeltje” mogen bijdragen en als geboren Ovezandenaar ben ik daar best wel een beetje trots op!

Na de pas aangeschafte nieuwe brandweerwagen Opel Blitz in 1964, was de nieuwe brandweerkazerne natuurlijk voor het brandweerkorps de “kers op de taart”. De  opening op 17 juni 1966 was goed voorbereid en werd een waar dorpsfeest!

“Op vrijdag 17 juni 1966 om 16:00 uur vond de officiële opening plaats door de burgemeester van Ellewoutsdijk en Driewegen, de edelachtbare heer D. Lodder. Burgemeester Mooyman gaf in een korte toespraak de brandweergeschiedenis weer, waaruit bleek dat in 1862 Ovezande na Goes de enige gemeente was op Z. Beveland met twee spuiten. Waarna de genodigden zich naar de nieuwe kazerne begaven, waar de brandweerlieden in een keurig nieuw geel-zwart uniform bij de kanteldeur stonden aangetreden. Hier stond ook een sprekend “spook” (voorstellende een Ovezandse brandweergeest)  te wachten bij een model van de oude brandweergarage (“Japje” aan de Bloemenstraat). Met een afzonderlijk schakelbord konden 3 acties worden gestart:

Het spook gaf de burgemeester Lodder de opdracht om met enige tussenpozen op een drietal knoppen te drukken. Bij knop 1 sprak het spook over zijn verleden, bij knop 2 begon het model van de oude garage (schuur van “Japje” *) te branden en bij knop 3 ging de sirene af (op het oude gymlokaal aan de Hoofdstraat). Hierna ging de kanteldeur van de kazerne open en de brandweerauto met sirene en zwaailicht reed naar buiten…. (Deze voorstelling van de “bijzondere opening” was hoofdzakelijk het denk- en technisch knutselwerk van Sjef Schuerman). *).  “Japje” is Jaap de Jonge,  die woonde op het Kerkplein 8 (later de Rabobank) en had een schuur op de hoek Nieuwstraat-Bloemenstraat (zonder nr.). Hierin heeft de brandweerauto gestaan tot de nieuwe kazerne op Burg. Andriessenstr. 5  in 1966 afgebouwd was. Ook een boot van de BB (Bescherming Bevolking) heeft erin gestaan. Daarna is de schuur afgebroken. Jaap was een telg uit “de Witte Hoeve”. Hij was getrouwd met Miene Boonman, liep kreupel en was geen 100%.  Ze hadden geen kinderen. Wanneer er iets niet naar zijn zin was, dreigde hij met de politie. Kinderen lachten daarom (info Bennie Vermeule “Mijn dorp”).

Nu ik er aan denk, komt me iemand uit de Nieuwstraat van vroeger in gedachten die aan de beschrijving voldoet: “Japje Staert” (zijn Ovezandse bijnaam). Daarover ken ik nog een leuke anekdote uit de 50’s die Sjaantje van Zunderen vertelde toen ze bij ons in de huishouding hielp.

“Toen Piertje Bries nog als bode met paard en wagen op Goes reed, moest hij daar voor Jaap wat ophalen bij de slager. Hij kreeg van Jaap een briefje mee met de boodschap: “1 pond worst. Jaap zonder vel”. Omdat het laatste als afzender  “Jaap zonder vel” geschreven was moest men hierom erg lachen, bedoeld werd natuurlijk de worst zonder vel…. 

De daarna volgende demonstratie, een “afleg-oefening” met zes stralen, was onder bevel van Piet Uitterhoeve. De aanwezige adjudant inspecteur de Roos, vond het een geweldige show en was zeer tevreden. De feestavond in café De Eendracht (Doene) stond onder leiding  van Bram Bakker (brandwacht 1^e klas), die zich uitstekend van zijn taak heeft gekweten. Er werden 9 behaalde getuigschriften brandwacht 1^e klas uitgereikt aan de nieuwste brandweerlieden en afscheid genomen van 9 oud-brandweerlieden waaronder Johannes Hoogstrate (senior / oud-commandant). Sjef Schuerman had nog een brandweer-quiz opgezet en Bertie Goense verzorgde de muzikale omlijsting op piano en accordeon. Het feest duurde tot in de kleine uurtjes voort….”.

De Ovezandse Brandweer is klaar voor haar taak…..

De notulen van de brandweervergaderingen zijn vanaf 6-11-1967 bewaard gebleven, Jan Hoogstrate was toen commandant  die de vergadering voorzat. Piet Uitterhoeve schreef de notulen en per 1 januari 1968 werd een vaste notulist voor 1 jaar aangesteld. Het daarop volgend jaar kwam er dan telkens weer een andere notulist voor de duur van een jaar. Er stond betreffende deze eerste vergadering in de notulen, dat er voor het volgende jaar (1968) geen “brandweerreis” in zat wegens gebrek aan contanten, maar een gezellig avondje organiseren kon wel. Want bij zo’n ernstige taak als brandweerman moet er af en toe wat vrolijks tegenover staan. Hiervoor werd een commissie vastgesteld bestaande uit: Jan Hoogstrate, Cees Boonman, Sjef Schuerman en Bram Bakker.  Verder werd er een folder van een lichtpistool (“beam-gun”) getoond waarna besloten werd dit apparaat t.w.v. fl. 110,= aan te vragen bij de Gemeente. De brandkranen moesten gecontroleerd worden op de juiste ligging / registratie met eventuele gebreken en op de algemene brandweer-verordeningen getoetst etc. etc..

13 mei 1971 Grote brand in centrum Driewegen bij meester de Kok

Ik was zelf ooggetuige van deze grote brand , waarvoor op 13 mei 1971 (uitgerekend de dag voor mijn trouwen) om 00:15 uur op Ovezande de sirene ging loeien. Binnen 4 minuten was de Ovezandse brandweer bij deze enorme brand ter plaatse, waarbij direct ook nog aan 4 andere brandweerkorpsen assistentie werd gevraagd. Toen ik met mijn verloofde er naar toe reed, was de rode gloed van het vuur vanuit Ovezande aan de donkere hemel te zien. Midden in het dorp Driewegen waren de  brandweerlieden druk in de weer om het vuur te bestrijden. De gedupeerde hoofdonderwijzer van de lagere school, meester de Kok, liep hevig geschrokken en ten einde raad in zijn blauw gestreepte pyjama op zijn pantoffels over de straat voor zijn fel brandende woning, ik zie dat beeld nog steeds voor me (niet wetende dat mij dit 2 jaar later eveneens zou overkomen tijdens de nachtelijke brand van de elektrowinkel van Adrie Boonman in Vlissingen, waar ik toen met mijn zwangere vrouw boven woonde en in onze slaap midden in de nacht gewekt moesten worden). Vreselijk wat een brand in een mensenleven kan aanrichten…! De Ovezandse brandweer droeg toen nog zwarte metalen helmen. In de buurt van de brandhaard werden de helmen  zo heet, dat Jan Doene er een blaar aan zijn oor brandde!  Tijdens het blussen kan er van alles gebeuren, explosies, instortingen, verbrandingen, onwel worden  etc., brandweermannen  nemen dan feitelijk constant risico.  In het jaarverslag van 1971 heeft notulist Piet Zuidhof de brand van 13 mei bij meester Kok in Driewegen in de notulen beschreven (ingekorte versie):

“Het betrof hier een onderwijzerswoning, die bij aankomst brandde als een fakkel, er werd direct op de waterleiding aangesloten om de belendende percelen nat te houden. Bij deze brand had Jan Hoogstrate het bevel in handen die dit met koelbloedigheid deed. Het gunstige was dat er een zwakke noordenwind was, waardoor het voormalig gemeentehuis beschadigd maar behouden bleef.  De oorzaak van de fatale brand was onbekend en de totale schade was ca. fl. 90.000,=. In het pand bevond zich een papegaai die in de vlammen omgekomen is. Om 4 uur is er ingerukt en de nablussing duurde van 7-9 uur “.

In datzelfde jaar 1971 werd de Ovezandse brandweer ook nog eens “kampioen van Nederland”!   Piet Uitterhoeve schreef hierover in “50 jaar Vrijwillige Brandweer”:

“De eer liet de bevolking van Ovezande ook niet onberoerd, immers er werd een comité, voor de huldiging op 25 september opgericht onder voorzitterschap van de Ovezandse wethouder Willem Remijn. Na de inspectie door burgemeester Dhr. Van Waes en centraal commandant Dhr. De Hartog, kwam de muziek van de fanfare uit ‘s-Heerenhoek met voorop de Ovezandse brandweer met groots vertoon door de straten van Ovezande opdraven naar café Doene voor de huldiging. Ook oud-burgemeester Mooyman was hierbij aanwezig. Als aandenken werd aan elk lid van de wedstrijd[ploeg een “bronzen legpenning” van de gemeente Borsele overhandigd. In 1972 konden we weer, via de  provinciale en gewestelijke wedstrijden naar de landelijke wedstrijden in Zaandam waar we als 13^e eindigden. Daarna is het niet meer gelukt om aan de landelijke wedstrijden toe te komen, is 13 dan toch een ongeluksgetal?”

In 1973 is de eerste “Jeugdbrandweerdag” in Ovezande georganiseerd op het parkeerterrein bij de kerk. De 130  kinderen van de scholen Ovezande, Driewegen en Ellewoutsdijk streden om de jaarlijkse wisseltrofee “de Gouden helm”. Ze   konden o.a. genieten van het spel met de brandspuit en zagen hoe het blussen van een brandende auto in zijn werk ging. Drumband en majorettekorps “de Fazant” gaven o.l.v. Ko de Meij een goed verzorgde show ten beste.

Het jaar 1974 werd door de brandweerlieden “een goed brandjaar” genoemd:

* 6 januari (tijdens een autoloze dag) was er een brand bij Servaas, ‘s-Heerenhoeksedijk 1. Uitgebeeld bij de carnavalsoptocht als “de Jenever-stokerij”

* 23 januari tijdens werken met een slijptol brand bij A. Boonman  Hollestelleweg 2.

* 19 juni door een ovenexplosie brand bij bakkerij W. Remijn, Hoofdstraat 47.

* 5 juli wegens las- en slijpwerkzaamheden brand in de landbouwschuur bij J. Goense, Noldijk 6.

* 22 augustus brand in de klokkenfabriek aan de Oud-Ovezandseweg 2 (voorheen huishoudschool). Middengedeelte afgebrand, eigenaar niet aanwezig.

                 (wordt vervolgd met deel 4 “competitie en taakuitbreiding” 1975-1990).

______________________________________________________________________
 

“De oorlog voorbij ”  1945-1965             

Deel 2 –Tekst: © Tom Rentmeester 2022

Na de bevrijding in 1945 kon de “Ovezandse Vrijwillige Brandweer” verder doorgaan met het verbeteren in opleiding, organisatie en materieel. Een proces dat zich alom voordeed tijdens “de wederopbouw”. De eerste jaren was het nog moeilijk om de gewenste materialen te verkrijgen. Pas als de economie weer wat op gang komt, kan de Gemeenteraad meer aandacht geven aan de structuur en de wensen van de brandweer.

Op 17 febr. 1947 werd door de burgemeester Mr. H. Elkhuizen het volgende overzicht van de toegekende rangen in de vrijwillige brandweer Ovezande-Driewegen-Ellewoutsdijk naar de Hoofdinspecteur van het Brandweerwezen in ‘s-Gravenhage gestuurd:

1).  Hoogstrate, Johannes (10-05-1908) : brandmeester 1^e klasse, tevens commandant.

2).  Priem, Daniel (04-05-1910) : brandmeester, tevens plaatsvervangend commandant.

3).  Schuerman, Pieter (04-05-1890) : brandwacht 1^e klasse

4).  Schuerman, Jozef Frederik (09-10-1922) : brandwacht 1^e klasse

5).  Van Steenbergen, Karel Lodewijk (12-04-1914) : brandwacht 1^e klasse

6).  Van Steenbergen, Petrus Franciscus (16-01-1918) : brandwacht 1^e klasse

7).  Hundersmarck, Jacobus Cornelis (24-04-1921) : brandwacht 1^e klasse

8).  Sommeijer, Abraham (23-04-1920) : brandwacht 1^e klasse

9).  De Jonge, Adriaan Cornelis (19-04-1924) : brandwacht 1^e klasse

10). De Jonge, Adriaan: brandwacht (16-09-1916)  1^e klasse

11). Geus, Cornelis Albrecht (18-09-1913) : brandwacht 1^e klasse

12). Schreurs, Petrus (04-09-1908) : brandwacht 1^e klasse

13). Boonman, Jacobus (25-10-1921) : brandwacht 1^e klasse

14). Uiterhoeve, Joseph (09-09-1904) : brandwacht 1^e klasse

Allen wonende te Ovezande. Opmerkelijk daarbij is dat m.u.v. de commandant-functies (1- 2) alle andere (3-14) dezelfde rang van “brandwacht 1^e klasse” hadden.  Dit was gedaan omdat de leden 4 jaar eerder, tijdens de oprichting in 1943, allen gelijktijdig zijn toegetreden tot het betreffende korps (“gelijkheid en broederschap”).

Het beschikbare materiaal moet functioneel in orde zijn, dus de goede staat van de  beschermende kleding en blusmateriaal is prioriteit. De brandweerauto (de omgebouwde Pontiac 6-cylinder personenauto) vervangen door een originele  brandweerauto met alles erop en eraan (meer zitplaatsen, ladderrek, bel/sirene, ruimte voor materiaalopslag etc.), was een diep gekoesterde wens van de brandweerlieden. In 1950 werd dit onderwerp behandeld in de Ovezandse Gemeenteraad bij de verdeling van subsidies onder burgemeester Th. Andriessen en een bedrag van fl. 8000,= hieraan toegekend (Zeeuws Dagblad 24-10-’50). De nieuwe brandweerauto, met het kenteken NJ-32-87, werd geleverd in september 1951 (door Fa. Bergen uit Heiligerlee, De Stem 20-09-’51) en de oude ging voor fl. 1500,= naar de brandweer van Poortvliet (Zeeuws Dagblad 26-09-’51).

“De brandweer tijdens de watersnoodramp 1953” (door Sjef Schuerman 1993):

“Op zondag 1 februari 1953 ‘s morgens om half 5 werden de leden van het brandweerkorps gealarmeerd. Het waaide al enkele dagen heel hard en de wind was toegenomen tot hele zware storm. De alarmering betrof een dreigende dijkdoorbraak te Ellewoutsdijk.Wij wilden dit ongezien niet geloven, want het waaide wel meer zo hard en het was honderden jaren geleden dat er in deze buurt een dijk was doorgebroken. Na aankomst op Ellewoutsdijk werden wij direct naar de dijk bij de haven gedirigeerd. Recht op de weg naar de haven was er een coupure (afsluitbare opening) in de dijk als toegang naar de haven, deze was door vloedbalken en zandzakken gedicht. In de dijk, enkele tientallen meters naar rechts van de coupure, begon de kruin van de dijk af te kalven. De omgeving van deze plek had een oppervlakte van 75-100 m2. Onze taak werd om zandzakken te vullen en de slechte plek in de dijk hiermee te versterken. Voor wij de tijd kregen om een spade te pakken, kwam er echter bericht dat in een arbeiderswoning een schoorsteenbrand was uitgebroken. Wij hadden geen spuit bij ons wat later maar gelukkig bleek.

Sjef Schuerman als chauffeur en enkele mannen reden toen met de trekker (zo wordt de brandweerauto ook wel genoemd) naar dit brandje. Toen zij op de weg van Ellewoutsdijk naar Oudelande reden, zagen zij in het licht van de koplampen een golf water van ongeveer 60 cm hoog aankomen. De sloten werden door dit water gelijk gevuld.

Achteruitrijdend met de brandweerauto moest men behoorlijk hard rijden om  het water voor te blijven. Een geluk dat er geen spuit achter de trekker hing anders was dit nooit gelukt. Na in een inrit gekeerd te hebben, zijn we toen terug naar Ellewoutsdijk gereden. Op het gemeentehuis hebben wij daar melding gemaakt van de dijkdoorbraak (oranje kleur = onder water gelopen gebied in 1953).

Toen wij weer naar de haven terug wilden rijden stuitten wij in de buurt van de sluisput, waar het veel lager was dan in het dorp, op een forse waterstroom. Met de trekker was de haven niet meer te bereiken. Daan Priem en Kees Geus zijn nog door de alles-meesleurende stroom, zich vasthoudend aan elkaar en aan een hek bij de sluisput, wadend naar het dorp kunnen komen. Dit was echt een levensgevaarlijke onderneming! Ook andere brandweermannen zullen dit wel gedaan hebben, zodat de meeste uiteindelijk op het hoogste deel van het dorp, dat gelukkig droog bleef, terecht zijn gekomen. Doordat Daan Priem timmerman Bas Oele goed kende kwamen wij daar terecht.  We werden hier zeer gastvrij ontvangen en van droge sokken en kleren voorzien. Het varken van Bas Oele dat in een hok in de lager gelegen achtertuin verbleef, was inmiddels verdronken. Toen de ebtijd was aangebroken was het water wat gezakt. Wij besloten te proberen om met de melkwagen mee, die ook in Ellewoutsdijk gestrand was, terug naar Ovezande te rijden. De vulbuis van de benzinetank werd verlengd met een stuk auto-binnenband om het indringen van water te voorkomen. Op de weg stond het water nog 50-60 cm hoog, zodat de sloten niet te zien waren. Marien van Steenbergen en nog iemand liepen aan beide zijden van de weg vooruit met een peilstok om de rijweg aan te kunnen geven. Zo kwamen wij in de namiddag weer in Ovezande aan….

Piet Schreurs en nog een brandweerman die op de dijk waren achtergebleven, waren toen al thuis. Zij waren over de zeedijk en “de Staert” te voet naar Ovezande gegaan. Een geluk dat wij niet wisten aan welke gevaren we hadden blootgestaan, immers toen wij op de zeedijk aankwamen stond het water al gelijk aan de kruin van de dijk. Indien de dijk niet op een andere plaats was doorgebroken, waardoor het waterpeil daalde, dan zou de dijk bij het dorp Ellewoutsdijk het zeker begeven hebben. Daar de brandweer een hechte groep was en uit een flink aantal jongemannen bestond, werden wij nog verschillende keren op bedreigde plaatsen aan de binnendijken ingezet. Als dank voor de gastvrijheid en de verzorging heeft de brandweer enige tijd later ter vervanging van het verdronken varken “een jonge big” bij de familie Oele gebracht”.

1954-1963 Het korps zat waarschijnlijk een beetje in het slop en burgemeester Mooyman besloot in 1963 (20 jaar na de oprichting) het korps te verjongen, er werden de volgende jonge mannen aangezocht om het korps te gaan versterken:

Jan Doene, Piet Vermaire, Piet Uitterhoeve, Piet Zuidhof, Jan Hoogstrate, Frans Koole, Jan Rijk, Huib v.’t Westeinde, Jaap de Muijnck en  Bertus v.’t. Westeinde.

In maart 1964 wordt de nieuwe brandweerauto Opel Blitz aangeschaft en per 4 september 1964 breekt er brand uit bij C. de Jonge aan de Groenendijk in Ovezande. Dit is voor 9 nieuwe leden van de bovenstaand vermelde nieuwe brandweermannen hun eerste “vuurdoop”. Piet Uitterhoeve schrijft hierover het volgende:

“Hoewel het aanvankelijk een klein brandje was, liep het later toch ietwat uit de hand. We hadden nog al wat moeilijkheden bij het vinden van de waterwinning (later bleek dat die niet waren opgetekend in het brandkranenboek), hierdoor kon de brand zich nogal flink uitbreiden. Het hele wagenhuis is er toen aangegaan, maar de schuur en de woning hebben we, hoewel de teer van de schuur afdroop, toch kunnen behouden. Het was er zo heet dat de banden van de fiets, die op 15 tot 20 meter van het wagenhuis in de berm lag, spontaan in brand raakten. Ook het brandweerkorps van ‘s-Heerenhoek hebben we toen laten komen voor assistentie, hetgeen aanleiding was voor een verschil van mening tussen burgemeester Mooyman en commandant Hoogstrate, over de vraag wie hiervoor het bevel moest geven. Het meningsverschil liep dermate hoog opdat de commandant dreigde dat hij zijn jasje dan maar beter aan de kant kon gooien. Maar dit bleek toch weer niet de bedoeling te zijn….”.

In 1965 trouwt Jan Hoogstrate in de NH-kerk aan het Kerkplein in Ovezande, de brandweerlieden brengen een “Erehaag” tijdens het uitgaan van de kerk. In dat jaar komt er ook nog een nieuw brandweerlid bij, Bram Bakker, die na 4 jaar in het huwelijk treedt en uit Ovezande verhuist.

(wordt vervolgd met deel 3 “de nieuwe kazerne” 1966-1975)

_________________________________________________________________________

 1940-1945 “Water en vuur in de oorlog WOII”         

Deel 1 Tekst: © Tom Rentmeester 2022.

Vuur is een fenomeen dat al ouder is dan de aarde zelf, aanvankelijk een gloeiende bol die langzaam afkoelde. Toen de omgevingstemperatuur beneden de 100°C daalde is hierop het vuurdovende water uit waterstof met zuurstof ontstaan, dat uiteindelijk de aarde voor een groot deel bedekte. Vuur is in combinatie met zuurstof vernietigend voor brandbaar materiaal en kan dus met water geblust worden. Dat werd dan ook in Ovezande sinds mensenheugenis gedaan, eerst met het doorgeven van emmertjes gevuld met water, daarna met een handbediende waterpomp / brandslangspuit erbij en daarna de brandweerauto met watertank en machinale pompen door een motor aangedreven.

Voor de oorlog had Ovezande een aantal dienstplichtige brandweerlieden, de motivatie en het beschikbare materieel stelde niet veel voor. De Vrijwillige Brandweer te Ovezande is in 1943 tijdens WOII wegens vele geweldige branduitbraken en de dreiging hiertoe, uit noodzaak opgericht en in 1993 werd het 50-jarig bestaan ervan in “Bar R2” gevierd. Volgend jaar 2023 wordt dat dus weer al 80 jaar!   

Sjaak Rentmeester (geb. 1947, Ezn) was in 1993, tijdens het 50-jarig jubileum van de Vrijwillige Brandweer Ovezande (VBO), Groepskommandant hiervan en maakte mij onlangs attent op de toenmalig gedeeltelijk beschreven historie in het jubileumboek “50 Jaar Vrijwillige Brandweer” (1943-1993, Ellewoutsdijk-Ovezande-Driewegen). Hierin schreef hij het voorwoord:

In mijn voorafgaande artikelen heb ik reeds geschreven over 2 branden veroorzaakt door spelen met vuur, die op mij als kind een diepe indruk gemaakt hebben: de brand van de schuur met woonhuis van mijn opa M.L. Rentmeester, Hoofdstraat 75 te Ovezande in 1925 (verteld door mijn vader) en het door brand omgekomen 6-jarige klasgenootje Lenie Boonman in de “hoeve Calagne” te Ovezande in 1953 (toen aan ons in de klas medegedeeld door de juffrouw van de kleuterschool Jo v.’t Westeinde). Sjaak Rentmeester, zat destijds bij mij op de kleuterschool en woonde in de Oud-Ovezandseweg, hij zegt hierover:  “Ik kan me de brand in de Calagne nog herinneren, door het dakraampje konden we thuis de vlammen zien. Ik ben op de fiets met mijn vader nog gaan kijken”. Jan Vermeule (de vader van Ben Vermeule) heeft tijdens de brand nog helpen zoeken naar het meisje….

Kortom, uitbraak van brand is een zeer angstig en levensbedreigend gevaar, onvoorzichtigheid met vuur en natuurverschijnselen zijn meestal de oorzaak. Als het vroeger onweerde werden wij in ons gezin als kinderen uit bed gehaald en moesten we bidden tot de “Patroon van het Onweer”, de Heilige Donatius, om ons te behoeden voor een mogelijke blikseminslag…..we waren echt bang! Het kwam ook vaak voor dat er in de omgeving een boerderij met rieten dak na zo’n inslag in vlammen opging.

Tijdens de oorlog WOII (1940-1945) was brand door oorlogsgeweld voor de bevolking een veelvoorkomende rampzalige gebeurtenis en men wilde ter bestrijding hiervan een degelijke brandweer-organisatie gaan opzetten om deze branden effectief “brand meester te kunnen worden”. In 1943 werden bij de officiële oprichting van de “Vrijwillige Brandweer Ovezande” de volgende deelnemende personen / brandweerlieden ingeschreven:  

Commandanten: Johannes Hoogstrate (loonbedrijf) en meester Geelkerke. Verdere brandweerlieden: Daan Priem (timmerbedrijf), Karel v. Steenbergen (klompenmaker / postbesteller) Peet en Sjef Schuerman (winkel huish. art./ elektriciens), Piet Schreurs (kolenhandel/vrachtrijder), Joos Uitterhoeve (schildersbedrijf), Cees Geus (mijn schoonvader), Arjaan de Jonge (smederij), nog een Arjaan de Jonge, Bram Sommeijer, Piet van Steenbergen, Ko Boonman (fietsenzaak), Cees Raas en Willem Ovaa (gemeentewerker).

De Gemeenten  Ovezande, Driewegen en Ellewoutsdijk vormden voor de brandweer, voor zover het motor- en daarbij behorende slangenmaterieel betreft, hetzelfde verzorgingsgebied.  De kosten hiervan werden als volgt verdeeld: de helft voor Ovezande, Driewegen een kwart en Ellewoutsdijk een kwart. Er was dus sprake van een duidelijke samenwerking.

De eerste brandweerauto hiervoor was in maart 1943 een omgebouwde Pontiac 6-cylinder personenauto zonder compleet dak geleverd door garage P. Louisse uit Goes en een 2-wielige motorbrandspuit met slangen gekocht / besteld bij Gebr. Kronenberg uit Culemborg in mei 1942 (foto boven). Sjef Schuerman vertelt hier nog een mooi verhaal over de ophaling van de brandspuit door zijn vader Peet en Marien Rijk (vrachtwagen met gasgenerator, benzine was toen niet leverbaar), let wel dat het zich tijdens de oorlog afspeelt (10 mei 1943) en materialen toen moeilijk verkrijgbaar waren:

“De Pontiac brandweerauto had slechts een overdekte cabine voor 2 personen, de rest zat in de open ruimte erachter dat bij slecht weer geen aangenaam vertoeven was. Iedereen had de beschikking over 1 overall en zijn eigen kleding. In eerste instantie had de brandweer maar 2 paar laarzen, enkele brandweerkoppels en helmen gemaakt van oude Franse legerhelmen. De gekochte brandweerspuit moest in Culemborg aan de fabriek van Kronenburg opgehaald worden. ‘s-Morgens op 10 mei 1943 togen expediteur Marien Rijk en de chauffeur-monteur van de brandweer Peet Schuerman met de vrachtauto er naar toe. Er waren alom stakingen en de avondklok was ingezet. Omdat de vrachtauto op een gasgenerator reed, was de max. snelheid maar tussen 20 en 30 km p/uur. Als er afgeremd moest worden, kostte het weer opgang komen enkele kilometers, vandaar dat Marien overal even hard reed, bocht of geen bocht.De reistijd was lang en de aflevering op de fabriek had ook nog wat voeten in aarde gehad. Op de terugweg voor het bereiken van Bergen op Zoom was de avondspertijd ingetreden en bij de Kreekkrakdam werd de vrachtwagen door Duitse wachtposten aangehouden. Marien zette zijn eerlijke gezicht op en vertelde dat ze onderweg een Duitse legerauto hadden moeten aanslepen. Dit werd geloofd en met een slakkengangetje reden ze door.

Op de Stengenwei (Bloemenstraat naast de Witte Hoeve) in Ovezande waren barakken met een honderdtal fanatieke Duitse jonge soldaten gelegerd. Ko Hundersmarck die binnen voor het raam aan een Duitse officier vroeg of hij de blinden (raamluiken) mocht sluiten kreeg een paar kogels in zijn arm geschoten. Bij de woning van burgemeester Elkhuizen aangekomen durfden  Marien en Peet dus niet meer verder te rijden. Uiteindelijk kregen ze bij de burgemeester van een ingekwartierde Duitse officier een schriftelijke toestemming die op het dorp aan de felle en dreigende Duitse “soldaatjes” bij controle moest worden getoond….”.

Peet Schuerman (de vader van Sjef) werd de vaste brandweer-chauffeur, hij was tevens automonteur en had een eigen eenvoudige garage aan huis in Ovezande. Zo konden kleine reparaties en aanpassingen direct worden uitgevoerd. Toen de brandweerauto met blusinrichting eindelijk operationeel was kon deze bij branden worden ingezet.Een verhaal van Sjef Schuerman uit de oorlog: “Brand in het kasteel van Hattum” (het fraaie voormalige kasteel dat ook wel “het Suikerpaleis” werd genoemd):

“De brand waar de brandweer het meeste heeft weten te redden en mede gezien het tijdstip waarop die plaats vond het meeste indruk op mij gemaakt heeft, was op woensdag na dolle dinsdag 5 september 1944. Er was brand uitgebroken in een zijvleugel van het grootste kasteel van van Hattum te Ellewoutsdijk. De brand kon in dit gedeelte worden geblust, terwijl de rest van dit grote gebouw gespaard bleef. Tijdens het opruimen na de brand drong een gerucht door dat de geallieerden Breda reeds hadden bereikt, hetgeen later bleek niet juist was. We hebben toen uit volle borst “Oranje Boven” gezongen. Na de brand werden wij door de huisbewaarder door de gangen van het kasteel rondgeleid, waar wel 100 tot 150 mooie schilderijen hingen. Van deze schilderijen zijn er helaas na de invasie maar drie overgebleven…”.

“De brandweer in de oorlog”

eveneens uit de herinneringen van Sjef Schuerman:

Op 25 oktober 1944 begon de invasie met beschietingen door geschut. Ook beschietingen door vliegtuigen met mitrailleurs en raketten en het gooien van bommen vonden hier en daar plaats. We zijn toen een aantal keren naar Ellewoutsdijk gereden en hebben daar wat brandjes geblust. Dit was niet geheel zonder gevaar. Toen wij er een keer waren begon er weer een beschieting zodat wij hals over kop de benen moesten nemen. Enkele dagen later was Ellewoutsdijk geëvacueerd en waren de oorlogshandelingen zo hevig dat het onverantwoord was om daar nog te vertoeven. De kerktoren, het kasteel van Hattum en enkele andere gebouwen brandden uit zonder dat wij er wat aan konden doen.

Ovezande kreeg zijn eerste luchtaanval te verduren. De schuur van P. Vermeule werd in brand geschoten en de woning van M. Verbeem werd met een voltreffer totaal vernield. De zoon van M. Verbeem (Lou) die toen alleen thuis was, kwam hierbij om. Door het gevechtsvuur waren scherven door de deuren van de garage gevlogen, waar het brandweermateriaal was gestald. Een van de scherven had de radiateur van de trekker doorboord. Het gevolg was dat wij de brandspuit toen met handkracht naar de brand hebben moeten rijden. Jan Sommeijer die in Duitsland te werk was gesteld in een radiateurfabriek en terug gevlucht was, heeft de lekke radiateur toen in enkele uren hersteld.Nadien werd de werkplaats van Nicolaas Nagtzaam, die gelegen was achter de woning aan het Kerkplein, door vliegtuigen in brand geschoten. Deze brand werd geblust met water uit de regenbak van de N.H.-kerk, de slangen werden door de gang en keuken van kapper B. Vermeule gelegd. Daar was geen bezwaar tegen, want in die omstandigheden “kon men niet op een vuiltje zien”.

De Ovezandse Vrijwillige Brandweer heeft tijdens de oorlog WOII haar noodzakelijk bestaan bewezen en zal daarna doorgroeien met beter materiaal, kennis en inzet. Ze worden zelfs twee keer landskampioen (1971 en 2009) en dat is heel bijzonder te noemen voor zo’n klein dorpje in de Zak van Zuid-Beveland!

                                                                                  (wordt vervolgd met deel 2).