Economie

De technische winkels van Boonman in Ovezande en Vlissingen

Deel 3                                                              Tekst: © Tom Rentmeester 2023

Op het vorige deel 2 van dit artikel zijn mooie reacties gekomen vanuit de familie Boonman die het beschreven verhaal zelf meegemaakt hebben. Zo is er nog maar een zus van Adrie Boonman (1930-2010) in leven en dat is Corrie Leijs-Boonman (1937) uit Bergen op Zoom. Zij schrijft in haar e-mail als volgt: 

“ Als oud Ovezandenaar lees ik ook graag de dorpskrant van Ovezande. Deze keer was ik aangenaam verrast dat er een artikel in stond over mijn vader en mijn 2 broers Ko en Adrie. Ik proefde weer de sfeer van Ko in de werkplaats waar vaak mensen kwamen om even te kletsen. Onze Ko was altijd een rustige en fijne man die veel aandacht had voor zijn dorpsgenoten. Ik woon inmiddels al 64 jaar in Bergen op Zoom, maar Ovezande heeft nog steeds een warm plekje, ook al woont er geen familie meer. Als het kan kom ik graag volgend jaar naar de viering van het 700-jarig bestaan van Ovezande, maar ja de jaren gaan natuurlijk wel tellen… Ik kijk nu al uit naar deel 3”.

Ad, de oudste zoon van Adrie Boonman (1957), schrijft als mede-oprichter van “Soos de Klomp” in Ovezande:

“ Prima en zorgvuldig beschreven Tom. Je hebt natuurlijk alles van dichtbij kunnen volgen en duidelijk is mijn liefde voor muziek hier (de platenafdeling in Vlissingen) geboren. De Klomp in Ovezande en de vele festivals zijn daar een gevolg van…!”

Herinneringen uit het jubileumboek “40 jaar De Klomp”. De “Disco-Bar Boonman” was de bron voor de muzikale ontwikkeling van de jeugdige “Klomp”- leden in de 70-er jaren te Ovezande

De disc-jockeys van de plaatselijke horeca kwamen tegen het weekend bij ons hun nieuwste singles halen als upgrading van hun platencollectie ten gunste van  de daaraan verbonden klantenbinding. Jurgen Pederson van Bar ‘t Michieltje en later de Amstelhoek was een vaste en “grote” klant (letterlijk en figuurlijk).   De leden van de jeugdsoos “Walk-In” van een scholengemeenschap uit Vlissingen kwamen i.o.v. hun leraar Jan Hintzen bij ons hun grammofoonplaten en zelfs op bestelling een complete disco-geluidsinstallatie kopen.De trends en rages in de muziekwereld vierden hoogtij, Bob Dylan had zijn  succesvolle protestsongs, waarvan Boudewijn de Groot de Nederlandse versie was, ze gaven kritiek op o.a. de oorlogspolitiek in Vietnam. Simon & Garfunkel gingen door onenigheid apart,  the Beatles naderen hun eind als groep, the Rolling Stones bleven.  Crosby, Stills, Nash and Young, Chicago en Blood, Sweat and Tears kwamen sterk op evenals Creedence Clearwater Revival met John Fogerty, Fleedwood Mac, Led Zeppelin etc.  De nieuwe generatie jeugd (waaronder Ad en Toine Boonman) kozen vaak voor hard-rock, metal, maar ook blues, folk en jazz in plaats van Top40-muziek. Ze namen voor de soos, “de Klomp” in Ovezande, platen mee van Uriah Heep, Lou Reed, Black Sabbath, Velvet Underground, Deep Purple, Whisbone Ash, Nazareth, Jethro Tull, King Crimson, Focus, Thijs van Leer, Toots Thielemans etc.

In 1971 werd het 15-jarig jubileum gevierd met een reclame-vliegtuig boven beide winkels

De klanten uit Ovezande kochten ook grammofoonplaten op bestelling, die Adrie dan weer vanuit Vlissingen meebracht, Lies deed de winkel in Ovezande. Ook de verkoop van bruin- en witgoed in het filiaal te Vlissingen  liep goed, de speciale Hi-Fi afdeling trok veel aandacht. Deze was in het achterste gedeelte van de winkel in een afzonderlijke ruimte gesitueerd, vlak naast de platenafdeling zodat de favoriete  muziek van de klant als demonstratie afgespeeld werd.

Naast Philips en Erres waren ook andere bekende Hi-Fi merken opgenomen zoals Pioneer, Sony, Technics, Akai, Warfdale, Bose etc. Via een schakelpaneel konden de apparaten onderling gekoppeld worden voor geluidsdemonstraties.

Uit mijn artikel in het Radio Historisch tijdschrift nr. 143 / december 2012

We vonden een leverancier die ons heel voordelig en exclusief Hi-Fi recorder-banden kon leveren in witte kartonnen doos zonder merk (Basf). We verkochten die in de actie “2 halen – 1 betalen” of gaven ze gratis weg bij de aankoop van een bandrecorder. Het liep als een trein…! Elke maand werd ruim geadverteerd met “de Boonman elektrische schokken van de maand” en tussendoor wekelijks met allerlei scherpe aanbiedingen uit het gehele bruin- en witgoed pakket, daar kwamen dan steeds vele reacties op waardoor de omzet behoorlijk steeg en er op grotere schaal ingekocht kon worden tegen lagere inkoopprijzen….

PZC 4-4-1970. (kop van grote advertentie)

De concurrentie werd daardoor ook “geschokt”, vooral onze Philips kleuren-tv actie voor Fl. 1895,- was hen een doorn in het oog. Ze hadden een bijeenkomst belegd om de betreffende handelaren eensgezind een hogere minimum-prijs in te laten zetten:  Fl. 1995,- Ik was daar ook voor uitgenodigd, maar heb alleen geluisterd en geen toezeggingen gedaan om het daarna intern te bespreken. Toen die week erna de advertentie-bladen verschenen bleek hun bedoeling: ze adverteerden volop met dezelfde  Aristona-versie voor 1895,- …..De scherpe prijszetting van Boonman deed het goed in de Vlissingse consumentenmarkt, die het vooral gezien had op “lage prijzen” (info CIMK).

PZC 2-5-1970 (delen van grote advertentie)

Verwoestende brand in de nacht van 1 maart 1973….

Het was ‘s nachts om 01:15, we lagen al op bed te slapen tot er meerdere malen lang op de knop van de voordeurbel gedrukt werd. Hierdoor werden we wakker en toen ik naar beneden liep was de vloer (overloop) boven de winkel al warm. Ik keek door het keukenraam naar achter en zag dat het magazijn met werkplaats aan de Vlamingstraat in lichterlaaie stonden. “Kom er snel uit, alles staat in de fik” riep men beneden naar ons toe. We namen in paniek haastig onze papegaai met kooi en onze trouwfoto’s mee en werden bij de naastliggende PZC opgevangen. Mijn vrouw Tiny was 7 maanden zwanger, de babykamer boven hadden we al praktisch klaar…. Dit was een nachtmerrie, ik hoor nog steeds het geluid van die draaiende waterpompen van de brandweerauto’s…. alle dromen en illusies voor de toekomst vielen op dat moment aan diggelen!

PZC 2 maart 1973, de “bestel-eend” total loss, Vlamingstraat magazijn. . Rechts: een koelkast in de winkel…. Onder: de grammofoonplaten afdeling “Discobar”.

Er was veel “bekijks” in de Walstraat, Adrie Boonman was zo snel mogelijk vanaf Ovezande ter plaatse. De vlammen sloegen vanaf het magazijn met werkplaats naar voren de winkel in en uit de panden, er was geen redden meer aan.… De woning boven was gelukkig niet geheel in vlammen opgegaan. Wel was er veel rookschade maar na reiniging van de inrichting door wasserij “Edelweiss” en het laten schilderen van de binnenmuren was de woning weer enigszins bewoonbaar

Op de chassis van de niet verbrande tv’s in de etalage lag een dikke laag teeraanslag, waardoor ze niet meer goed werkend waren. Rechts de dichtgetimmerde etalage na de brand

Op 25 mei werd ons dochtertje Ginny in het St. Jozef-ziekenhuis te Vlissingen  geboren, ze sliep bij ons op de slaapkamer…. in september zijn we privé naar een nieuwe woning in Middelburg verhuisd. We probeerden producten met lichte brandschade op te knappen voor de verkoop in Ovezande, hierdoor kwam er toch nog wat geld binnen……10 Maanden later werd aan de Spuistraat 82 de nieuwe Boonman-winkel geopend. Het was een mooie ruime en zeer luxe ingerichte winkel geworden, maar een groot deel van de vaste klantenkring was al “overgestapt”…..

20 December 1973 Spuistraat 82 en 14 November 1974 naar de Lange Zelke 19, Vlissingen

Doordat de verbrande voorraad zwaar onderverzekerd was, waren grote schulden ontstaan en dat moest terug verdiend worden. De inkoopprijzen werden daarom door de leveranciers / crediteuren hoger ingezet, en hierdoor stegen ook de verkoopprijzen met als gevolg dat Boonman zich uit de Vlissingse markt prijsde. Voorbijgangers zeiden: “hier gaan we niet naar binnen, want dit is een dure zaak !”…..  De verkoop met  omzet stagneerde daardoor enorm en nog geen jaar later moest er noodgedwongen naar een kleiner (goedkoper) pand in de Lange Zelke verhuisd worden. Maar ook dat zette geen zoden meer aan de dijk…. Uiteindelijk werd een surseance van betaling aangevraagd en werd de winkel gesloten. Intussen was het huwelijk van Adrie en Lies naar een scheiding gebracht en in 1976 werd zijn persoonlijk faillissement uitgesproken. Hoeveel tegenslag kan iemand in zijn leven hebben…? Dat heeft mij diep geraakt, iemand met zulke goede kwaliteiten in zich verdient immers beter….de commerciële marktwerking echter is onverbiddelijk.

De originele signaal-volger uit de werkplaats van Adrie Boonman en een ktv-beeldgenerator

Adrie verhuisde erna naar een tegenoverliggende woning in de  Burg. Andriessenstraat en uiteindelijk naar ‘s-Gravenpolder samen met zijn studerende zonen Ad en Toine, het was voor hen een moeilijke tijd. Hij werd chef-verkoop bij Mikro Electro in Goes, daar bleef hij tot aan zijn pensioen. Zijn gezondheid ging met de jaren achteruit en het verlies van zijn zoon Toine trof hem zeer zwaar (stierf in 2003 op 43-jarige leeftijd). Adrie kwam na een beenamputatie in Zorgcentrum Randhof te Goes terecht, waar hij zich een sociaal  en betrokken bewoner toonde. Hij zette daar een zangkoor op en zorgde er voor dat er gezamenlijk door de bewoners gedineerd kon worden in het restaurant. Mijn vrouw Tiny en ik zijn daar nog op zijn druk bezochte 75e verjaardag geweest, hij waardeerde dat zeer. Adrie Boonman stierf op 19 juli 2010 op 80-jarige leeftijd, we waren op zijn uitvaartdienst en zijn bidprentje sluit als volgt af :

“Adrie was een vriendelijke sociale en soms te aardige ondernemer. Maar bovendien een trotse vader en opa. En zeker een die trots was op de dorpsgemeenschap van Ovezande”.

______________________________________________________________________

De technische winkels van Boonman in Ovezande

Deel 2                                                              Tekst: © Tom Rentmeester 2023

Links: De kleine winkel aan de Hoofdstraat 52 uit 1956. In deze periode zat ik in de 3e klas van de tegenoverliggende lagere school St. Aloysius. Rechts: 10 jaar later werd de zaak flink uitgebreid en kwam de winkelingang aan de Burg. Andriessenstraat 2. Boven de winkel waren de woonkamer, 3 slaapkamers, een toilet / badkamer en een keukentje. Beneden helemaal links was de woonkeuken met links daarnaast de aangebouwde garage / magazijn, kantoor, elektrotechnisch installatiebureau  en radio-tv-werkplaats.

1951 De komst van de televisie luidde een nieuw tijdperk in. Toen in december 1957 de televisie-toren in Goes operationeel werd, verbeterde de beeldkwaliteit t.o.v. de zender Lopik enorm en kwam voor de televisie de grote doorbraak in Zeeland, ook in Ovezande …..

De elektro-zaak van Adrie Boonman

Adrie Boonman huwde in 1956 met zijn verloofde Lies Faes en bouwde een nieuwe woning met een kleine winkel aan de Hoofdstraat 52 schuin tegenover de  fietsenzaak van zijn broer Ko op nr.41. In 1957 en 1959 werden resp. hun zonen Ad en Toine geboren. Het winkeltje en de woning werden al gauw te klein en ze  besloten vanwege het veel belovende perspectief in de tv-branche het pand in 1966 flink uit te breiden met een grote winkel / showroom.

1963-’66 Met mijn brommer Sparta Sport naar Goes en dan met de trein naar de UTS in Bergen op Zoom. Rechts: 1957 onze eerste televisie  thuis, geleverd door Adrie Boonman. Het testbeeld waarop tijdens een beeld controle elk streepje en puntje een betekenis heeft..

Tijdens mijn UTS-praktijkjaar in 1966 liep ik een praktijk-stage bij de elektrozaak van Adrie Boonman in Ovezande, waar in die tijd juist de grote uitbreidings-verbouwing plaats vond. De vele sleuven voor de elektriciteitsbuizen moesten in de muren gefreesd worden. Jaap Platschorre, die daar toen elektromonteur was, deed dat en droeg tijdens dit werk een geknoopte zakdoek over zijn haar en een voor zijn mond. Als hij een kwartiertje bezig was geweest zat hij van top tot teen onder de steen-slijpstof….hij zag er dan uit als “de witte sneeuwman” (er was geen of onvoldoende stof-afzuiging, dus erg ongezond). Er werkten in 1966 als vast personeel 2 elektromonteurs, 1 radio-televisie-monteur, de boekhoudster en ik als stagiair. In het huishouden en de winkel werkten parttime 2 meisjes, dus totaal 9 personen.

Oud logo Philips. Emaille reclame borden: Triomf der Techniek en NVRD.  Logo vd Meer.

De plaatselijke aannemer Jan Priem deed de verbouwing, zijn broer Jaap was er de metselaar en “Leen Karre” de opperman. De laatste zat onder het koffie-drinken vol grappen en schuine praat, zo had hij gehoord dat als je stierf, het laatste waarmee je op dat moment bezig was tot in de eeuwigheid moest voortzetten…..  en daarop volgend gaf hij enkele voorbeelden, waarom men dan flink moest lachen (met het voorafgaande beschreven, kun je wel raden waar dat zoal over ging). Tussen de middagpauze bracht Lies altijd een warme kop soep voor het personeel, waar ze een hele goede band mee onderhield. Burgemeester Mooijman heropende in 1966 de nieuwe winkel waar een uitgebreid assortiment aan elektrische huishoudelijke artikelen, radio en televisie, witgoed en verlichting stond opgesteld. Adrie’s vlotte en charmante vrouw Lies was een ras verkoopster, er stapte niemand de winkel uit zonder iets gekocht te hebben…. Voor de onderneming vormden Adrie en Lies een ideaal paar.

Lies in haar element: de verkoop / winkel. In de grote etalages stonden televisies en huishoudelijke apparaten tentoongesteld. Van elk apparaat was op de werkplaats service-documentatie aanwezig voor het geval dat het gerepareerd en dus gedemonteerd moest worden. Die service / nazorg maakte toen een belangrijk deel uit van de vakhandel.

Adrie zelf was een sociale en technisch gedreven man, met zijn HTS-opleiding en de vele diploma’s in de elektro- en radio-/ tv-techniek was hij als vakman heel deskundig. Daarnaast was hij ook erg aardig, kende al zijn klanten en kon tijdens een verkoopgesprek goed adviseren en dat erna commercieel succesvol afsluiten. Hij beheerste de televisie-techniek al vanaf de eerste televisies (1951) en maakte daarvan reparatie-verslagen, die hij en zijn personeel konden naslaan bij een latere reparatie van een toestel met dezelfde klachten. De werkplaats was efficiënt opgezet en goed geoutilleerd met enkele mooie professionele  meetinstrumenten uit de Philips GM-series van de 50-60er jaren (zie foto onder). 

Helemaal links het raam van het kantoor, achter de garagedeuren het magazijn en de werkplaats. In het midden de woonkeuken met huisdeur en rechts de winkel met ingang.

In 1967 kwam de de kleurentelevisie op de markt (ik werkte toen bij “Stroom” BV in Go es). Op de “Firato”-beurs in september 1969, ver scheen de eerste Philips videorecorder. De verwachte omzetgroei in de branche  was hoopvol, maar om deze verkooppiek zo goed mogelijk te benutten was een 2e winkel nodig…..

Kleuren testbeeld 1966, Firato 1969 en latere foto van Adrie Boonman met onderscheiding.

Boonman breidt uit met een filiaal in Vlissingen…..

In 1969 kocht Adrie Boonman voor het realiseren van meer omzet het bedrijf “van der Meer” met bestaande klantenkring (reeds vanaf 1920) in Vlissingen.

Links: Oude van der Meer advertentie uit 1924. Midden: Walstraat 62 is het statige grote pand met onderaan de winkel en rechts de PZC. Rechts: 1971 de bovenwoning waar wij woonden.

Het nieuwe logo met Ovezande-Vlissingen, werd ontworpen door Adrie’s oude studievriend.

Ik was aangesteld als bedrijfsleider / filiaalchef. In oktober kwam het pand vrij en konden we beginnen met de nieuwe inrichting van de winkel, dat deden we zelf met wat kennissen en familieleden van Adrie en Lies. Het plafond werd zwart geschilderd en daaronder kwamen lange hangende tl-lichtkoven. De wanden werden met houtschrootjes betimmerd en op de vloer kwamen vloerbedekkings-tegels bloksgewijs in oker- en olijfgroene kleur. Aan de wanden monteerden we  verstelbare raildragers voor de witte boorden waar de producten op stonden. De rekken van de grammofoonplaten bleven zoals het was, in de platenbar zelf kwamen nieuwe draaitafels, cassettespeler, versterker en luidsprekerboxen. Toen we in mei 1971 trouwden, gingen we daar boven de zaak wonen. Adrie met  Lies en onze collega’s kwamen op onze bruiloft. Mijn vrouw Tiny runde na ons huwelijk de grammofoonplaten-afdeling “Discobar”.

Luisterset aan de platenbar (Tom en Tiny) grote collectie cassettes en grammofoonplaten

De start van het filiaal in Vlissingen liep zeer goed, vele oude klanten van de vorige eigenaar “vd Meer” waren blij dat ze weer terecht konden in de vertrouwde winkel voor hun nieuwe aankopen en reparaties / service. Het aangeboden pakket van radio-tv,  bruingoed, witgoed, huishoudelijke artikelen, verlichting en grammofoonplaten werd zeer gewaardeerd. Adrie kwam door de week elke middag en ‘s zaterdags de hele dag in de winkel helpen. Zijn zonen Ad en Toine (toen vanaf resp. 13 en  11 jaar) kwamen ‘s zaterdags mee om in de grammofoonplaten-afdeling te assisteren en nieuwe platen te beluisteren. Ze mochten dan voor het weekend een selectie maken om mee te nemen naar de jeugdsoos “de Klomp” in Ovezande, de platen kwamen dan ‘s maandags weer netjes terug.

De nieuwste top 40, pop-grammofoonplaten tot klassieke muziek, elk genre was aanwezig.

(wordt vervolgd met deel 3)

_____________________________________________________

Deel 1                                                               Tekst: © Tom Rentmeester 2023

ca. 1965. Links Hoofdstraat 41, de fietsenzaak van Ko Boonman en rechts Hoofdstraat 52, de elektro-zaak (met open zonnescherm) van zijn broer Adrie Boonman

In mijn vorig artikel heb ik de winkel van de familie Schuerman beschreven, deze keer gaat het over hun concurrerende opponenten in het dorp….

De oprichter van het fietsen- en elektro-bedrijf Boonman

Reeds voor de oorlog WOII dreef Arjaentje Boonman (sr.) een huishoudelijke artikelen-, elektra-, radio-, kachel-, naaimachine- en fietsenwinkel aan zijn woning aan de Hoofdstraat  41. Na de oorlog noemde hij het “Magazijn Zeelandia” A. Boonman & Zonen, Ovezande.

De Zeeuw 25-3-’25, De Stem 18-6-’49 en 25-11-’50 “Magazijn Zeelandia” (A. Boonman & Zn). 
Vaak adverteerde hij ook met Rijwielen (Simplex) en Landbouwwerktuigen (gereedschap)

De naaimachines vormden in die tijd een belangrijk groeiend marktaandeel, hij bezat het agentschap “Ideal” voor Ovezande. Het overbekende merk  “Singer” was voor naaimachines als Philips voor radio’s was en werd veel aangeboden onder grotere prijsconcurrentie, daarom nam men een beschermd 2e merk (onder agent- of dealerschap) om een betere winst daarop  te verkrijgen.

1928 Knip- en naaicursus van Singer in Ovezande met: Berbel Drijdijk, Kee Dobbelaar, Janna van Gessel, Siene Schreurs, Jos van Loenhoud, Jo Wijk, Nele de Jonge en voor de kleine Maatje Drijdijk.  Midden: de Zeeuw 9-4-’31 Simplex-fietsen advertentie met A. Boonman als dealer, Rechts Philips advertentie met haar eerste elektrische scheerapparaat (1`-kops)..

Zijn zus “Doortje” had het bekende snoepwinkeltje op nr.49.  De opkomst van de radio in de eerste helft van vorige eeuw ging in eerste instantie via de technische bedrijven, zoals smederijen, fietsenmakers en elektriciens. Was daar ook al elektro-technische kennis aanwezig zijn dan was dat mooi meegenomen en een goede basis voor de opvolgende radio-technische cursussen ten behoeve van het verrichten van installatie en reparaties aan radio.

1906-1924 De eerste radio’s: Kristal-radio, de eerste radio met Philips  IDZ-lamp, vroege radio-lampen (electronenbuizen) en een “van der Meer” radio uit Vlissingen (1924)

Philips uit Eindhoven was van huis uit een lampenfabrikant en maakte daarna ook radio-lampen. Ze kwam pas in 1927 met een eigen radio op de markt, het begin van het concern Philips met haar radio-fabricage. Philips gaf technische ondersteuning aan haar afnemers, cursussen, documentatie, onderdelen- leveranties en een Philips technische dienst. De door Philips verstrekte informatie / documentatie was altijd  “strikt vertrouwelijk” en mocht uit concurrentieoverwegingen niet worden gedeeld (geheimhouding verplicht).

1927 De eerste Philips radio “2502” en de ontwikkeling van radiolampen (“mini-watt” in 1930)

Natuurlijk kwamen de Philips-vertegenwoordigers eind 20-er jaren van vorige eeuw voor de opbouw van hun dealernet ook wel in de dorpen zoeken, maar de steden hadden meer gegadigden die hiervoor in aanmerking kwamen. In Goes was dat bijvoorbeeld J.M. Polderman (Klokstraat 17), later een belangrijke grossier waar ook Adrie Boonman en Sef Schuerman hun producten afnamen.  In Vlissingen werd begin 20-er jaren de “Eerste Zeeuwse Radio Fabrikant ” Fa. Van der Meer opgericht, het bedrijf dat Adrie Boonman in 1969 als filiaal overnam. Het fenomeen “radio” werd in de 20-30er jaren een groot succes en de populariteit groeide enorm, ook in Ovezande maar de prijs lag al gauw tussen de 250-300 gulden en dat was erg veel geld in die tijd. Via o.a. de grossier Polderman in Goes kon de detailhandel (zoals Arjaentje Boonman en Peet Schuerman)  radio’s en accessoires betrekken. Er moesten buiten ook draadantennes aangelegd worden voor een goede radio-ontvangst. Arjaentje Boonman (sr.) verzorgde in die vroege radio-jaren (voor de oorlog) ook een “radio-distributie”-centrale in Ovezande. De abonnees kregen thuis een luidspreker geplaatst dat met een kabeltje verbonden was met het hoofd-radiotoestel bij Boonman, zo konden zij voordelig naar de radio luisteren.

1925 -1928 productie “van de Meer” radio”s uit Vlissingen. Deze fabrikant werd door Philips met haar patenten en licenties stilgelegd, zo verging het vele kleine fabrikanten in Nederland

Arjaentjes zonen Ko en Adrie Boonman waren beiden technisch aangelegd: Ko zou later de fietsenzaak voortzetten en Adrie het  radio-/elektrotechnische gedeelte. Dagblad “de Zeeuw” van 31-3-’36 meldde over het cursusjaar “Rijwiel- en motortechniek” bij de Ambachtsschool in Goes de volgende geslaagden uit Ovezande: Jac. Boonman (Ko), J.F. Schuerman (Sef) en J. Sommeijer (Jan). Adrie volgde in Breda de HTS-elektrotechniek- / electronica-opleiding en slaagde hiervoor in juli 1953. Daarna volgde hij de aanvullende opleidingen voor radio- en televisietechniek en het installateurs-diploma (NEN1010 etc.). Dat waren best zware opleidingen, maar Adrie kon goed leren en behaalde zijn vereiste diploma’s. Ook moest je in die tijd voor de  vestiging van een bedrijf naast je vakbekwaamheid ook het middenstands-diploma halen voor het aantonen van handelsbekwaamheid met bedrijfskunde, rechts- en wetskennis, boekhouding etc. Er kwam toen heel wat voor kijken voor je een eigen zaak kon beginnen en om je in te laten schrijven bij de Kamer van Koophandel….

De fietsenzaak van Ko Boonman (1921-2004)

Hij zette de fietsenzaak in de ouderlijke woning op nr. 41 voort, zijn vrouw Magda Drijdijk (1925-2011) deed daar de winkel / verkoop. Huishoudelijke artikelen maar ook fietsen en bijbehorende accessoires zoals fietstassen waren in de etalage tentoon gesteld en buiten kwam er de PAM-benzinepomp met binnen een mengsmering-pomp.

Schaatsen en “Onze grote Tour de France prijsvraag 1954”,  De Stem 21-8-’54. De door Ko Boonman beschikbaar gestelde 178e prijs, een dragerstas / fietstas werd gewonnen door de plaatselijke concurrent (Schourman moet Schuerman zijn) op nr. 79

Na de dood van zijn vader (1955) volgde er in 1956 een grote uitverkoop en in de etalage lagen de aanbiedingen. Voor mijn moeder kocht ik (9 jaar oud) daaruit van mijn zakgeld een groot broodmes voor slechts 50 cent, zo’n koopje kon ik niet laten liggen en mijn moeder was er blij mee (of deed alsof, want het mes was duidelijk van een mindere kwaliteit)….. Ko Boonman en zijn vrouw Magda zijn kinderloos gebleven, toch waren ze er dol op. Het liefst zag Ko de kinderen die wat ondeugend waren en hij spoorde ze daartoe ook wel aan….Mijn oudere broers Hans en Bas  (resp. 4 en 5 jaar oud) kwamen dan ook na een bezoek aan zijn werkplaats vaak tot in hun haren onder de “smout” (afgewerkte olie en vet) terug naar huis….moeder kon ze dan meteen in bad stoppen. Hij leerde ze ook wel vloeken  en andere stoute dingen. Als hij daarna de resultaten ervan hoorde, had hij de grootste lol….. Waren je rolschaats of fiets gebroken? Ko Boonman laste ze weer in mekaar, ook maakte hij rond 1960 “Hoela-hoeps” van PVC-buis voor de kinderen. Maar bij Ko Boonman kon je “als kind “ (ruim genomen van 8 – 80 jaar) ook een klein leesboekje (ca. 10×10 cm)  krijgen over “ Piet Pelle op zijn Gazelle”.

Het verhaal gaat over een jongen die voor zijn goede schoolresultaten van zijn vader een Gazelle fiets krijgt. Hij gaat ermee rijden en maakt allerlei gevaarlijke situaties mee: achtervolging door een stier, vallen in een afgrond, rijden door prikkeldraad, slijk etc. Na een val in een sloot is zijn fiets weer schoon en nog als nieuw, zonder een schrammetje…. Hoeveel kinderen hebben dat boekje wel niet gelezen in die tijd? Thuis bij Ko Boonman (in de Dreef) heb ik mijn eerste tv-uitzending mogen zien, een voetbalwedstrijd in zwart/wit (ca. 1955). Ik was gelijk benieuwd naar de techniek die hier achter zat, hoe was zo iets toch mogelijk?

1956 mijn neef Cees Raas met zijn eerste “racefiets”. (er voor mijn opa, mijn broers Harry en Rob). Midden een Cera-fiets en rechts een advertentie met C. Raas-Raas, want Cees Raas was getrouwd met een zus van de beroemde wielrenner Jan Raas uit ‘s-Heerenhoek

De werkplaats van de fietsenzaak bij Ko Boonman was tevens een ontmoetingsplaats voor wielren-liefhebbers. Je kon er foto’s kopen van je favoriet uit de wielersport, zoals Wim van Est, Wout Wagtmans ed. gekleed in shirt met de sponsornaam erop. De rijwielen fabrikant “Locomotief” was zo’n sponsor, vandaar dat mijn fiets die ik kreeg voor mijn 12e verjaardag, deze naam als merk droeg. Tijdens de Tour de France hield Ko Boonman de standen (vanaf de radio) bij op een groot schoolbord dat na de rit buiten op de stoep werd gezet zodat iedereen de uitslagen kon zien. De verkoop van sport- / racefietsen nam in de 60-er jaren een grote sprong. Cees Raas (een opkomende wielrenner en later fabrikant van de befaamde  “Cera”-fietsen) kwam als werknemer bij Ko in het bedrijf. (zie ook het race-fietsenmuseum van André Hannewijk in “Ovezande verzamelt” dl 2).

Cees Rentmeester (Locomotief) en Cees Priem uit Ovezande. “Tour de France”

Mijn broer Bas zei dat in de strenge winter van ‘62-’63 veel mensen in het vorstverlet zaten en dan was het in de werkplaats van Ko Boonman drukker dan in de cafés…. Er brandde toen een houtkacheltje om de temperatuur wat aangenaam te maken, Ko werkte ondertussen gewoon door aan zijn reparaties.

De 2e DKW van Ko Boonman en mijn daar gekochte brommer Sparta Sport GG 50 uit 1961

Ko reed in een DKW-auto (3-cilinder met 2-takt motor, die kon hij zelf repareren en onderhouden) deze werd achterin de werkplaats onder een dekentje gestald. Elk weekend gingen Ko en zijn vrouw Magda uit eten in een restaurant. De bromfietsenhandel gaf rond de jaren ‘60 aan het fietsenbedrijf een enorme omzet impuls, zo ook bij Ko Boonman. Naast gewone benzine verkocht hij ook mengsmering (-benzine) voor brommers. Mijn brommer “Sparta Sport GG50” was dan ook door Ko Boonman geleverd, eerst voor mijn broer Bas en toen ik naar de UTS-elektrotechniek school ging (1963) was die voor mij.

                        (wordt vervolgd met deel 2 “de elektro-zaak van Adrie Boonman)

________________________________________________________________________

De luxe winkel van Schuerman in Ovezande

Tekst: © Tom Rentmeester 2023

In de jaren ‘60 -’70 was dit luxe winkelbedrijf  “Schuerman”  aan de Hoofdstraat 79, uitgegroeid tot een grote gerenommeerde elektro-huishoudelijke detail-handel met een elektro-installatie-bureau. In de winkel was het assortiment uitgebreid met luxe cadeau-artikelen  en speelgoed

Nu heb ik in mijn artikelen “Winkels Ovezande” voor de dorpskrant dit bedrijf al een keer kort beschreven, maar achter een bedrijf kan een lange en mooie historie liggen, zodat ik er ter completering hiervan nu in dit artikel een en ander onder de loep neem. In 1957 kwamen wij terug van ‘s-Gravenpolder naar Hoofdstraat 98 in Ovezande wonen, onderaan schuin tegenover de winkel van Schuerman. Sef was in 1954 met Corrie Franse getrouwd en ze woonden links naast de winkel op Plataanweg  nr. 2A (is later nr.3). Ze hadden een zoon Peter van 1 jaar oud (geb. 1956), nog een jong stel dus. Sef volgde in de jaren 50 zijn vader Peet op in het bedrijf met winkel als elektrotechnisch installateur, fietsenhandel, taxi, verkoop huishoudelijke apparaten, naaimachines, radio  etc. Ze wisselden van woning Sef met zijn gezin ging naar Hoofdstraat 79 en omgekeerd.

Links: deel van het pand vanSef Schuerman half 60-er jaren met rechts de benzinepomp en links de taxi. Rechts: het pand in verval zoals het nu in 2023 is. In het huis helemaal links woonden vanaf 1958 zijn ouders Peet Schuerman en zijn vrouw Janna van Steenbergen

De oprichter van het bedrijf Peet Schuerman (1890-1982)  was aanvankelijk (net als zijn vader) klompenmaker en trouwde in 1921 met Janna van Steenbergen. Maar Peet had een bijzondere technische aanleg en werd ook elektricien en rijwielhersteller. In die tijd kwamen nieuwe technieken opzetten zoals radio- en autotechniek, waarin hij zich ook bekwaamde. Hij legde in 1924 de basis voor het bedrijf “Schuerman”. Hij hield ook van mooie auto’s en werd tevens taxichauffeur met eigen auto(‘s).

Ca. 1930 de “Hudson”auto’s voor de garage links. De winkel ernaast met vlnr:  Peet, dochter Corry, zoon Piet en Janna Schuerman- v. Steenbergen voor het fietsenrek “Union Rijwielen”.

In 1958 ging Peet met pensioen. Zijn zoon Sef Schuerman 1922-1994, werd op het dorp gewoonlijk “Sef van Peet” genoemd, hij volgde zijn vader op in de jaren ‘50 als ondernemer. In die jaren braken de elektrische huishoudelijke artikelen sterk door en Schuerman verkocht ze: scheerapparaten, stofzuigers, wasmachines, koffiemolens, fornuizen, naaimachines, radio en ook de zw/w TV.

Mijn (auteur) moeder had in de 50-er jaren de onderstaande houten wasmachine Erres 492 gekocht bij Schuerman. Er zat nog geen verwarming in maar enkel een verticale “klok” (met 3 schoepen) die met een elektrische motor er onder beurtelings links- en rechtsom draaide. Je moest zelf wel de kuip vullen met warm- of koud water, zeep toevoegen en het wasgoed na het wassen door de bovenop gemonteerde wringer draaien, fysiek nog een heel karwei!. Begin jaren ‘60 werd deze bij ons thuis vervangen door een nieuwe Erres wasmachine met centrifuge, eveneens geleverd door Sef Schuerman en in 1967 kwam eindelijk de wasautomaat waar veel minder werk voor de huisvrouwen mee gemoeid was….

Het oude handmatige wasbord werd vervangen door een elektrische wasmachine. De advertentie van Miele laat tevens een gemonteerde wringer zien. De rechtse vierkante houten wasmachine 492 is van Erres.

Jos Schuerman (geb.1959, de zoon van Sef) vertelt over zijn opa Peet: “Vroeger werd er veel en hard gewerkt. We waren niet echt gespecialiseerd. We verkochten fietsen en repareerden die ook. We hadden een naaimachine-handel en we verkochten benzine. Mijn opa (Peet Schuerman) verkocht vroeger al brandstoffen. Hij vertelde dat de ambachtsheer van Ellewoutsdijk bij hem kwam tanken. De benzineprijs was behoorlijk gestegen zei mijn opa. Van 6 cent naar 6,5 cent per halve liter. De ambachtsheer lachte mijn opa uit. Hij zei “ach, Schuerman toch….jij met je halve cent!”. “Ooh” zei mijn opa toen, “dan maken we er toch 7 cent van…?”. Ja, maar dat was niet de bedoeling. Hij wilde niet een halve cent te veel betalen. “Het is maar een halve cent hoor”, zei mijn opa nog. Ze waren dus beide even krenterig”.

Voor de garage links van de winkel Peet en Janna Schuerman. Rechts: lagere school in Ovezande met achter het bordje “1930” Sef Schuerman (had erg gezeurd om dat plekje…..).   
 

Jos Schuerman vertelt verder: “In de garage repareerde mijn vader (Sef) de fietsen. De linker helft werd verhuurd aan de brandweer. Mijn opa en mijn vader waren de medeoprichters van de vrijwillige brandweer in Ovezande. Zo vertelde mijn opa (Peet Schuerman) dat men aan de weg bezig was met een wals. Vaak haalde men dan olie bij mijn opa. Ze lieten het opschrijven en betaalden niet. Mijn opa zag wel dat de wegwerkzaamheden vorderden en vreesde dat men zonder te betalen weg zou gaan. Daarop besloot hij een klein onderdeeltje uit de wals te halen zodat men niet zonder meer kon vertrekken. Pas na het voldoen van de rekening werd het onderdeeltje weer terug geplaatst”.

Jaren ‘60: De verbouwingen, de vooruitgang en de kinderen…..

De garage met links de rode PTT-brievenbus en de winkel die verbouwd is met een luifel , zie rechts bij de woning op nr. 79. Zo was het toen wij er in 1960 tegenover woonden. In de etalage staan koel- en wasapparaten, de luxe taxi staat helemaal links op de rechter foto
 

De verbouwingen gingen gefaseerd door de jaren heen. De Zeeuwse “zunigheid” zat er bij Sef ook wel wat in:  “zuinigheid met vlijt, bouwt huizen als kastelen”, luidde immers het gezegde. Verbouwingen aan het pand deed hij zelf en korting geven op verkochte goederen maar zelden, hooguit gaf hij 2% voor contante betaling. Toch had hij veel voor zijn kinderen over. Als hij ‘s zondagmiddag na het biljarten in het café moest afrekenen, dan nam hij steevast nog 5 chocoladerepen mee voor zijn 5 kinderen…., die zaten natuurlijk thuis ongeduldig te wachten.

De kinderen klaar voor de Koninginnedag-optocht op 30 april. Links vlnr: Kees, Jos, Jacqueline, Eric en  Peter met indianentooi. Foto midden vlnr: Jos, Jacqueline en Kees.  Rechts  :”moeder de gans”  (1e prijs) met Jacqueline en Jos voor de Esso benzinepomp

Sef Schuerman (1922-1994) en Corrie Franse (1923-1983) kregen 5 kinderen: Peter, Kees Jos, Jacqueline en Eric (de laatste is geboren in 1963). Omdat Sef erg handig was, maakte hij voor zijn kinderen leuke karretjes, een vliegtuigje of een rijdende constructie, die opgesierd werden voor de optocht bij Koninginnedag. Natuurlijk mochten de kinderen daarbij een handje meehelpen, ze waren supertrots op het eindresultaat en hun vader…..

1966:  de jongste (Eric) bij de ingang van de winkel nog voor de grote verbouwing.  Hij is onlangs 60 jaar geworden, daarmee hebben ze allemaal hun moeder in leeftijd (59) overleefd .
Rechts de Fiat 600 van Peet Schuerman, later reed mijn verloofde Tiny Geus daarin.

Mijn schoonzus Janny Geus hielp er in de jaren ‘60 als dienstmeisje in de huishouding en winkelonderhoud. In de garage, waarbij de linkerhelft verhuurd was aan de brandweer, stond de lichtblauwe fiat 600 van Peet Schuerman. Dit autootje  werd zorgvuldig  geconserveerd onder een dekentje, de carrosserie was nog als nieuw. Ook het motorische deel zag er brandschoon uit. Het autootje is verkocht aan Sjaak de Baar en daarna aan Tiny Geus (mijn vrouw). Zij reed er natuurlijk niet zo voorzichtig mee als dat Peet deed. Eigenlijk had ze de motor als het ware nog moeten inrijden…..Later is er nog eens ingebroken in de smederij van A.C. de Jonge. (Fam. Kees Geus waren de buren van de familie Arjaen de Jonge en mevrouw de Jonge was een zus van Sef zijn vrouw). In die garage stalde Tiny haar autootje, een inbreker heeft toen geprobeerd de auto te stelen. In de huishoudschool, die tegenover het pand van Schuerman lag, werden demonstraties en cursussen gegeven voor het naaien met naaimachines. Schuerman was de “Husqvarna”-dealer, tevens kwamen die meisjes als ze gingen trouwen, hier hun uitzet kopen. Dat leverde Schuerman veel omzet op! De jaren ’50 en ’60 waren tijdens de wederopbouw na de oorlog voor de bedrijven zeer gunstig geweest en de volgende tendens werd omzet-en schaalvergroting.    In Ovezande heropende in 1966 de uitgebreide elektrozaak van Adrie Boonman (verbouwd door de plaatselijke aannemer Jan Priem) en een jaar later van  Sef Schuerman (die het zelf verbouwde)…ze waren in feite elkaars concurrenten. Nog een concurrent op tv-gebied was Cor Maat (net buiten het dorp).

1967 De feestelijke heropening van “SCHUERMAN”

In 1966-1967 werd het winkelpand grondig door Sef Schuerman verbouwd. De garage werd bij de winkel getrokken. Zijn zoon Jos Schuerman heeft er bovenstaande tekening van gemaakt
Links: rondom de etalage-luifel zodat men tijdens het kijken droog bleef…  en de luxe taxi
Burgemeester Mooijman opende de vernieuwde winkel, de kinderen beleefden het mee
Midden Lau Rentmeester was er toen elektromonteur. Uitgebreide serviezen en tafelbestek

De kinderen konden goed leren en mochten allen doorstuderen, zij hadden geen interesses voor de winkel en het bedrijf. Dat kwam natuurlijk ook wel omdat zij van heel dichtbij hadden meegemaakt dat het voor hun vader en moeder lange dagen keihard werken was met weinig of geen vrije tijd, waardoor je relatief te weinig verdiende. Alle 5 kinderen hebben later door hun hogere opleiding een goed betaalde baan gekregen met voldoende vrije tijd voor een mooi leven. Sef kocht voor opslag en showroom in 1976 het pand met inboedel uit het faillissement van A. Boonman, waarmee hij een geduchte concurrent voor een eventuele doorstart uitschakelde en voorkwam daarmee ook dat er een nieuwe concurrent in zou komen (TV-bedrijf Cor Maat had serieuze interesses).Zijn vrouw Corrie dreef de winkel aan de Plataanweg en overleed veel te vroeg in 1983 op 59-jarige leeftijd. Na die tijd begon de geleidelijke uitverkoop en afbouw van de winkel. Sef ging door met het bedrijf tot zijn pensioen (1987). Rond zijn pensioengerechtigde leeftijd bouwde Sef nog zelfstandig een grote nieuwe woning voor zichzelf in de Burg. Mooijmanstraat 7. Sef  Schuerman overleed eveneens te vroeg aan een ongeneeslijke ziekte in 1994 op 71-jarige leeftijd.

Het voormalige pand van A. Boonman is omgebouwd tot pension. Rechts zijn zelfgebouwde woning.
 

Samen met het pand van de fietsenmaker Ko Boonman had een Vlissingse investeerder het winkelpand van Schuerman gekocht. Beide panden raakten in verval, het pand van Ko Boonman (linksonder) is enkele jaren geleden verkocht en  afgebroken voor nieuwbouw. Het pand van Schuerman (rechtsonder) verkeert momenteel in een risicovolle sterke mate van verval…… Na ca. 30 jaar nalatig onderhoud is het nu een “doorn in het oog” van vele Ovezandenaren !

PZC  19-02-2016 Links fietsenzaak Ko Boonman, rechts winkel Schuerman.   Verval in  2023

________________________________________________________________________

Meer dan anderhalve eeuw dorpscafé in Ovezande

Deel 2                                                               Tekst: © Tom Rentmeester 2022

In het vorige deel 1 wordt de oprichting van het betreffende café (“de Eendragt”) rond ca. 1860  genoemd. De oprichter was Pier Rijk die het café begon en omdat de nieuwe RK-kerk rond die tijd net gebouwd was en de mannelijke kerkgangers na het bezoek aan de kerk graag nog even naar het tegenoverliggende café gingen. Daar was de omzetverwachting gedeeltelijk op gebaseerd en in de daarop volgende jaren ook gerealiseerd.

In 1977 wilde Jan Doene stoppen en is het café “De Eendracht”  overgenomen door mijn oudste broer Rinus Rentmeester, die het helemaal gemoderniseerd /verbouwd en uitgebreid heeft met erachter een grote danszaal / discotheek “R2”.

Bar R2

Rinus tussen zijn platen in de discotheek  en rechts in de keuken met bereiding van mossels.

De voorgevel (incl. dak) is eveneens helemaal opnieuw opgebouwd zoals het er nu nog staat. De voordeur is meer naar rechts geplaatst en de slijterij is als restaurant-gedeelte bij het café getrokken. Hij had grote plannen voor het café en wilde voor Ovezande iets groots opzetten, een horecabedrijf bestaande uit een “grand-café” met bar, restaurant, discotheek en dancing (grote danszaal) met geregeld live muziek.

Waren in de jaren 60 de dancings met livemuziek sterk in opkomst, zo waren dat in de jaren 70 de discotheken. Het verenigingsleven zat in een neergaande lijn, de televisie was daar een belangrijke oorzaak van. De mensen gingen wel meer uit in de horeca, dus er zat wel wat perspectief in die richting….  Toon Martens had in ‘s-Heerenhoek succesvol zijn project “Kiekieris” opgezet. Er was een groeiende behoefte aan grotere horeca-ondernemingen met publiekstrekkende attracties.

Rinus was sterk sociaal betrokken bij Ovezande. Aan de voetbalvereniging Volharding deed hij in die tijd een schenking van fl. 4,500,= om een nieuw clubhuis te kunnen bouwen (wat er nu staat). Er werkten ook veel werknemers uit Ovezande in zijn bedrijf “M.J. Rentmeester” import-export (de aardappel groothandel aan de Groenendijk naar Driewegen), dus voor de verdere opbouw van Ovezande in het verenigingsleven en de horeca had hij veel over. De investeringen in de gebouwen en inventaris van project “R2” waren groot, de biljartclubs en de schuttersverenigingen konden in de grote zaal terecht. Daar werden ook tentoonstellingen, beurzen, grote bijeenkomsten gehouden en dat botste weleens (de biljarters gingen uiteindelijk naar het “Trefpunt”/ KBO en de schutters bouwden een eigen clubgebouw bij de nieuwe stengenweide). Een dergelijk groot project vraagt ook extra personeel voor de keuken, organisatie, bediening en onderhoud, dus ook dat bood weer extra werkgelegenheid. Vooral de dansavonden in de grote zaal zorgden voor veel bezoek en omzet, bekende bands kwamen er optreden. Werd Ovezande een nieuw uitgaanscentrum?

1979 DJ broer Jos en zijn vrouw Janny achter de bar. De band “Enterprice” (manager Heine Wouterse) met rechts de “Zusjes Wouterse” Janny en Margriet. Gehurkt zanger Louis Polfliet (de vader van Danny Vera). Links: Johnny Vos basgitaar en aan drums Ebbo Gerritsen.

Het werd “Bar- Restaurant- Dancing R2” genoemd . Er waren daar in de weekends dansavonden met “de Havenzangers”, “Hanny en de Rekels”, “Enterprise” met “de zusjes Wouterse”, “Surrender” etc., die optredens werden toen erg druk bezocht. De vaste DJ was in die tijd mijn jongste broer Jos. Ko de Meij (die ook in het aardappelbedrijf werkte) en zijn vrouw werkten ook in “R2” voor bediening.

Vanuit zijn aardappelhandelsbedrijf “M.J. Rentmeester” financierde Rinus aanvankelijk zijn project “R2” in de startfase. Tijdens de goede balansuitslagen van dit bedrijf zag alles er rooskleurig uit, maar in 1978 kwamen er grote tegenvallers in de aardappelhandel en daardoor ging zijn aardappelgroothandelsbedrijf in de hallen aan de Groenedijk failliet en werden er nieuwe financiers voor “R2” gevonden, waardoor Rinus zelfstandig toch deze horecaonderneming kon voortzetten voor zijn broodwinning. Onze bejaarde moeder zorgde ervoor dat op haar verjaardagen haar kinderen en familie bijeen kwamen in “R2” en die bijeenkomsten waren altijd reuze gezellig. Gewoonte was dat ik en mijn broers optraden voor de muzikale omlijsting.

De discotheek in het cafe met Harry aan het orgel en de grote danszaal achter het café met op het podium de 5 broers (Cyclones tijdens een van de verjaardagsfeestjes van mijn moeder).
Tom, Jos, Rob, Bas en Harry en soms zong Rinus ook mee (“Rock-arouind-the-clock”, 6 broers).

Men kon er in het restaurantgedeelte ook van de kaart dineren, er was een nieuwe professionele keuken met een eigen chef-kok. Helaas bleek er te weinig draagvlak in Ovezande om een dergelijk project continuïteit te bieden. Rinus (1941-2002) heeft dit café “R2” tot aan zijn dood gerund.

Café de Zak

Foto:  22 mei 2022 Café de Zak Hoofdstraat 67, Ovezande.

Na 2002 is “R2” overgenomen en tot bruin café “De Zak” omgedoopt, de danszaal achter werd rigoureus verbouwd tot een pension voor arbeidsmigranten. Jack Goense en Robin Caspers waren de nieuwe eigenaren en Carin van Zanten werd erna nieuwe mede-eigenaar. In 2013 werd Henk Schipper de nieuwe eigenaar van “de Zak” en in 2014 Maaike Nijsse. In 2015 werd Petra de Winter, die in Oudelande vanaf 2013 “D’n Ospit” exploiteert, de huidige waardin van “De Zak”. Zij heeft haar wortels in Ovezande, want haar opa was de veearts Gakeer uit de Bloemenstraat. Ze komt tegenover “de Zak” in de Hoofdstraat te wonen, waar ze druk bezig zijn de woning te verbouwen en aan te passen. Toekomst gericht en dicht bij haar werk….

Het café na de overname van R2 in afgeslankte vorm, aan de muur hangen een paar gitaren en zelfs de oude saxofoon van Nico Morauw uit de tijd van the Rockets heeft hier tijdelijk hangend gepronken.  Ook staat er een tafel waarin een demo- motorblok te zien is, leuk voor de techneuten!  De rood geverfde muren geven een warme sfeer en de muziekinstallatie bestaat deels uit  de nog door Sjaak Kole destijds (ca. 1980) gebouwde luidsprekerboxen

Achteraf bekeken is gelukkig het café wel behouden gebleven, want wat is nou een dorp zonder bruin café….? Natuurlijk heeft Ovezande wel een paar alternatieven zoals het dorpshuis het “Trefpunt”, het theehuis “de Pastorie” en de B&B met koffie-schenkerij “de Witte Hoeve”. Maar waar ga je heen als je een leuk familiefeestje met hapjes en drankjes wilt vieren? Het interieur van het café had vanaf 1978 een goede basis: de sterke houten plankenvloer, het balkenplafond, het robuuste meubilair en een oerdegelijke bar, hier kon men verder een aangepaste inrichting uit opbouwen…. 

Het nieuwe reclamebord aan de voorgevel, de ingekorte centrale bar, die net als voorheen gezelligheid uitstraalt, met barkrukken die uitnodigend om de bar heen staan.

De keuken is door Petra opnieuw ingericht en voorzien van professionele kookapparatuur, koelkast, diepvries, oven, grill, frituur etc.  Zo kunnen maaltijden worden bereid voor afhaal of ter plaatse consumeren, maar ook hapjes voor aan de borrel of aan de tafel eventueel in groepsverband. Het café heeft als vanouds de nodige potentie in huis! Een verjaardagspartij of familiefeestje kan hier prima georganiseerd worden.

De hapjes worden in eigen keuken verzorgd, heerlijk Heineken bier van de tap / diverse speciaal-bieren en drankjes naar keuze. Dit café heeft het allemaal in huis…..

Ik heb onlangs op een zondagmiddag mijn 75e verjaardag bij Petra in het gezellige café “de Zak” gevierd en dat werd een succes! Via de beamer zagen we ook nog Max Verstappen triomferen, wat wil je nog meer……? Compliment voor de keurige verzorging aan Petra & medewerkers van “de Zak”! 

De verlichting boven de bar, van de speelautomaten en gedimde spotjes versterken de sfeer….

Tijdens deze verjaardagspartij waren ook ex-horecamensen aanwezig:  Mijn schoonzus Corry Rentmeester, uit “R2” en de weduwe van mijn broer Rinus. Els Rentmeester, mijn schoonzus die samen met mijn broer Bas na de Korenbeurs in ‘s-Heerenhoek , diverse cafés in Zeeuws-Vlaanderen geëxploiteerd hebben. Professionele mensen uit het horeca-vak dus en die hebben hier ook genoten: alles, tot in de toiletten, is super schoon. De bediening is snel en vriendelijk, de consumpties zijn van hoge kwaliteit evenals de muziek en de sfeer.

Een stralende Petra achter de tap en een serveerster zorgen voor de uitstekende bediening

“Café de Zak”, aanbevolen door een tevreden klant !

__________________________________________________________________

Deel 1                                                                 Tekst: © Tom Rentmeester 2022

Café “de Zak” anno 2022 aan de Hoofdstraat 67, al 160 jaar een gezellig café met er voor  een uitnodigend terras. Laatste benamingen: café-biljart “de Eendracht”, Bar-Resto-Dancing “R2” en
Café “de Zak”.

Huizen, een kerk en een herberg waren de eerste gebouwen die een nederzetting  tot een dorp maakten. Als de bewoning uitbreidt ontstaat de behoefte naar meerdere cafés, zo waren in het begin van vorige eeuw er wel een stuk of 6 in Ovezande te vinden. Meestal nog voorzien van een “uitspanning” waar de paarden gedurende het verblijf in de stal konden staan en er voer en water kregen. Café Verbeek (Kerkplein 1) was de eerste herberg die tegenover de latere Hervormde Kerk in Ovezande gebouwd werd. Het was lange tijd de gewoonte dat de mannen na het kerkbezoek de herberg ingingen om er wat te nuttigen en dat gebruik heeft zich tot ver in de vorige eeuw voortgezet.

Vanaf ca. 1865 had de huidige locatie Hoofdstraat 67 al een cafébestemming met vergunning. Aanvankelijk een dijkwoning met houten schuur waarvan de huiskamer tot café-lokaal  werd aangepast, niet erg groot dus. Behalve een “toogje” (een houten kast van ca. 1,20 meter hoog waarop de glazen gevuld werden) en enkele tafels met stoelen was er niet veel meer meubilair aanwezig. In de vorige eeuw van industrialisatie zijn veel  moderne gebruiksartikelen doorgevoerd denk aan radio, grammofoon, jukebox, televisie, fietsen, brommers en auto’s die het normale leven veranderden en zo werd ook het interieur steeds op de moderne tijd aangepast.

Tot ca. 1940 was het café “de Eendracht” van Jan Koens en zijn vrouw Piete van den Dorpel.  De foto onder ( van Ben Vermeule “Ovezande in vroeger tijden”) is van eind jaren 30, dus redelijk wel  de situatie van tijdens de oorlog WO2. Op het bord rechtsboven staat Wed. J. Koens en dat was dus in dit geval Piete van den Dorpel.

Café van Jan Koens ca. 1939 met de “Landarbeidersbond” i.v.m. hun 12 1/2 jarig jubileum. Achterste rij vlnr: Kees Koens, Adriaan Oostdijk, Matthijs Koens, Pier Hoondert, Kees de Baar, Geert Leenman, Jan Hoondert, Reinier van Gessel, Lauw Hoondert, Job Wagenaar, Dies Hoondert en Nard Morauw.  Middelste rij:  Adriaan Kole, Jan Koens, Heine Polfliet, Pier Vermeule, Jan Knopjes, Frans de Koning, Stien Looij, Lauw Steenbakker, Willem van Loenhoud, Jan de Jonge, Andries Koens, Pier Koens, Kees Drijdijk, Frans van de Waart, Nard Boudens, Pier Rentmeester, Jan van Loenhoud, Jan Govers en Toon Koens.  Zittend voor: Leendert Vermeule, Bram van Zunderen, Heine Koens, Marien Slaakweg, Janus Oostdijk, 2x NN bondsbestuursleden. NN, Pier de Meij, en Pier Pantus.

In het begin van de oorlog gebeurde het volgende:

“Een brief van een gast uit 1940”. De huidige (2022) waardin van café de Zak, Petra de Winter, ontving onlangs een schrijven van een man (Siebrecht. vd Spoel geb. 1935., adres bekend red.) die tijdens de evacuatie in mei 1940 als 5 jarig kind met zijn ouders vanuit Kloetinge, vluchtend voor de oorlog, in dit café door de vriendelijke waardin* zelfgebakken spek-pannenkoeken kreeg om zijn honger te stillen. Het drukke café was op dat moment een vluchtelingenopvang en de PTT uit Goes was er bezig zich te reorganiseren. Het Rode Kruis had er contacten met het ziekenhuis in Goes waarvan de gewonde patiënten deels naar de in Ovezande tegenoverliggende schuren (met een groot wit kruis erop) zou verhuizen. Hij heeft er in de verte de rode gloed van het brandende Middelburg vlak na de bombardementen gezien. Hij vroeg zich later af hoe die toenmalige gastvrije waardin heette en kwam tussen 1970-1980 nog een paar keer langs in het café (R2) maar durfde niets te vragen. Daarna heeft hij de brief gestuurd.

*) Waarschijnlijk was die vriendelijke waardin dus Piete van den Dorpel of haar helpende dochter Joane van den Dorpel geweest (Ma Doene was toen nog niet in beeld en weet hier niets vanaf).De gastvrijheid voor oorlogsslachtoffers stond in Ovezande hoog in het vaandel (zie ook het artikel “Saamhorigheid in Ovezande”).

Café-biljart “de Eendracht” Er was een aanbouw met plat dak aan de achterkant van het café-lokaal gemaakt waardoor het vloeroppervlak van het café  verdubbelde. Ter ondersteuning van de overkapping liep in het midden een ijzeren balk van links naar rechts waarop over de volle breedte met sierlijke letters door de plaatselijke schilder Joost Uitterhoeve het volgende geschilderd was: 

Deze spreuk is in Ovezande nog steeds van toepassing….iedereen is welkom, mits men zich gedraagt!

1950 De man in klederdracht is Kees de Jonge (van de Berg) en rechts fietst mijn 7-jarige broer Hans. Links de bakkerij van Marien Boonman (nr. 65) met het café ernaast (nr.67) en rechts de zwart geteerde houten schuur. Rechter foto: een bruiloft in het café (Jan Rijk x Lena Verbeem).

Die aangebouwde zwart geteerde houten schuur aan de rechterkant van het café, stond er tot in de 60-er jaren van vorige eeuw nog steeds. De toenmalige café-eigenaar Jan Doene heeft er een slijterij met aparte ingang van gemaakt. Zijn vader Geert Doene tapte zelf de jenever nog in een fles uit een vat dat in de kelder onder het café lag. Daar werd de voorraad opgeslagen, om die reden lag er in het midden van de houten vloer in het café een luik met eronder een trapje naar de kelder beneden (een heel gedoe dus). Als ik door mijn vader op 12 jarige leeftijd om een fles jonge jenever  gestuurd werd, kreeg ik als beloning van de caféhouder Geert Doene telkens 3 à 4 sigaretten…. ja, je werd toen al vroeg geleerd te roken!

Gedurende WO2 werd Jan Doene, zoals meerdere Ovezandenaren, door de bezetter tewerkgesteld in Duitsland. In dagblad de Stem van 29-05-1945 stond een advertentie met dankbetuiging voor de hartelijke ontvangst bij zijn terugkomst in Ovezande na zijn verblijf in Duitsland. Het gezin van Geert Doene en Joane van den Dorpel bestond uit 5 kinderen.

Geert Doene en Joane van den Dorpel, het gezin vlnr: Piet (kastelein in café “de Kroon” te Kwadendamme), Jaap, Geert, Nele, Joane, Jan (latere kastelein “de Eendracht”) en Leen.

Het interieur van het café in de jaren 50 had de speciale kenmerken van de schoon gemetselde 2 “boogjes” waartussen boorden met flessen drank op de pak stonden. Ervoor de “toag” (schenkkast / tapkast) waar de glazen gevuld werden en het boek (met de rekeningen van de klanten) werd bijgehouden. Ook was daar de kassa (geldlade) om te kunnen betalen. Bij café Verbeek was er ook zoiets maar dan met 1 boogje achter de toag, ook daar was er net als hier in de winter een brandende “hetelucht” (dubbelwandige) “Jaarsma” kolenkachel met een lange pijp door het plafond naar de schoorsteen (zie middelste foto onder).

Ca. 1950 Het interieur van het café met Geert en Joane aan de toag en de versiering tijdens een bruiloft. Rechts: Geert als schutter met zijn pijlen en boog en zijn vrouw Joane aan zijn arm

In het café waren vele verenigingen actief waaronder de biljartverenigingen OHGL en DOS, maar ook schuttersverenigingen (op de “liggende wip” achter het café) .

Het café met rechts de woonkamer die Jan Doene erna omgebouwd heeft tot slijterij. Foto midden: Geert Doene aan het biljart (met op de achtergrond de door Jan gemaakte bar) en rechts aan het boogschieten op de liggende wip achter het café (foto’s :  film Ovezande 1968).

Er waren 3 biljarts opgesteld en daar kwamen goede spelers met kampioenschappen uit voort. Jan Doene met zijn vrouw Ma Voet namen het café eind jaren 50 over, Geert en Joane bleven in het begin wel bijspringen als het druk was.

De trouwfoto van Jan en Ma Doene. Oma Joane die op de kleine Jeanette past in de woonkamer naast het café.

De volgende anekdotes in het café speelden zich af ca. 1965-1966:

“De wisseltruc”. ‘s Zondags middags om 4 uur werd Joane voor de bediening achter de tapkast afgelost door haar schoondochter Ma Doene. De bestelde consumpties werden telkens in “de boek” achter de naam van de besteller bijschreven. Joane kon mij (18 jaar) en mijn broer Rob (16 jaar) niet uit elkaar houden, dus ze verwisselde de namen in het boek. Wat ik (Tom) bestelde schreef ze dus onder de naam Rob op, toen ik dat door had zei ik tegen Rob: “ik geef de eerste rondjes bij Joane en als Ma binnen is geef jij de rondjes”. Rob ging akkoord want dat was ongeveer ieder de helft, hij wist natuurlijk niets van de naamverwisseling…. Toen er eind van de middag afgerekend moest worden, keek Rob verbaasd op: daar klopte niets van, hij moest veel betalen en ik bijna niks. Ik had natuurlijk de grootste lol…. Ma dacht wel dat de fout bij Joane lag en stelde voor het totaal door tweeën te delen, voor ieder de helft dus, en dat gebeurde. We hebben daar later nog veel om kunnen lachen….

Naast kastelein was Jan Doene als timmerman in loondienst en kon de verbouwingen aan zijn café alsmede het bouwen van zijn 2 nieuwe woningen aan de overzijde van de Hoofdstraat zelf uitvoeren. Hij bouwde in de jaren 60 ook zelf de nieuwe toiletten en een lange bar met biertap en zitkrukken in het café. Links van de toiletten was er een buitendeur (nooduitgang) met een trap naar beneden en daar had hij een volière gebouwd waarin naast tropische vogels ook fazanten werden gehouden. Tevens was Jan een fervent duivenmelker en je zag vaak in het café, waar de duivenmelkers ook bijeen kwamen, de wedstrijd-duivenklokken op de biljart gereed staan. Hij zat mede in de vrijwillige brandweer van Ovezande en moest zodoende ook weleens uitrukken om een brand in de omgeving te blussen.

Hun dochter Jeanette (toen een jaar of tien) kreeg accordeonles in de naastgelegen woonkamer. Tijdens het oefenen zat vader Jan Doene in z’n okerkleurige timmermans-overall erbij als “metronoom” en gaf de maten aan door met zijn duimstok op de tafel te tikken, een goede manier om het notenschrift te leren (hij had zelf in de Ovezandse fanfare gezeten).

Jan Doene als brandweerman.    Jeanette met haar accordeon.         De NSM jukebox.

Ca. 1965 “De ontgroening”.Toen mijn zus verkering kreeg, vonden haar broers dat de toekomstige zwager eerst ontgroend moest worden want hij lustte geen bier en kon niet biljarten. Ja, zo kon hij niet in de familie worden opgenomen! We namen hem mee naar het café (“de Eendracht” van Jan en Ma Doene). We gingen biljarten en lieten hem steeds winnen, hij moest dan wel telkens een glas bier leegdrinken. Hij kreeg er lol in en dacht dat hij een goede biljarter was, na vele gewonnen partijen kon hij maar moeilijk meer op z’n benen staan. Nu woonden wij schuin tegenover het café onder aan de dijk waar toen nog geen trapjes lagen maar een vette sliklaag het dijkje bedekte. Wij wisten behendig daarover heen te komen, maar natuurlijk gleed  onze kersverse zwager uit en zijn nette pak zat flink onder de modder…onze zus was niet blij. Broer Bas zei tegen haar: “hij moet nog veel leren, maar heeft wel aanleg….”

“De jukebox” Er stond in het café ook een jukebox NSM “Serenade” uit 1964 (zie foto boven), waarvoor ik in de jaren 1967-1969 de nieuwste singles leverde. Ik werkte toen bij Stroom in Goes die een ruime sortering grammofoonplaten had en waar ik de singles op zicht mee mocht nemen en na afrekening  de provisie kreeg. Op een avond had ik 10 singles meegenomen waaruit Jan er 3 mocht kiezen, zo zei ik, want de rest was bestemd voor café “het Olietunnetje” en het “café van de Gughte” in Driewegen (concurrenten). “Wat?” zei Jan, “niks ervan , ze moeten hier allemaal in deze jukebox!”, en zo geschiedde……

Op je geboortedorp in de kerk trouwen en feesten in je stamcafé….

1971. Als je in Ovezande geboren, gedoopt en in de RK-kerk getrouwd bent met een meisje uit Ovezande, dan vier je je trouwfeest ook in Ovezande:

Het met schuifdeuren afsluitbare “zaaltje” achterin het café “De Eendracht” was zeer geschikt om bruiloften en partijen te vieren, het café kon dan voor het gewone publiek open blijven. Foto’s: Onze bruiloft (14 mei 1971, Tom Rentmeester x Tiny Geus), het aangeboden uitstekende diner werd  geserveerd door Hotel Terminus uit Goes waar mijn vrouw tot dan toe gewerkt had.

Het was een erg gezellige bruiloft, al mijn broers en enige zus, zwagers en schoonzussen, mijn moeder en schoonouders, peetouders, mijn werkgever(s) en collega’s waren erbij. Mijn oudste broer Rinus was de ceremoniemeester die ook voor de feestmuziek zorgde en het was er een van de eerste bruiloften in dit café waar, in plaats van bier uit flesjes, heerlijk koel getapt Heineken bier van de bar werd geschonken….

                                                                        (Wordt vervolgd met “R2” en “De Zak”)

_________________________________________________________

Doorbraak radio en televisie

Deel 2    De televisie

Tekst, tekeningen en verzamel-items door: © Tom Rentmeester 2022

   

1950 De eerste Philips televisie “het hondenhok” TX400 U met 22cm ronde beeldbuis. Het experimentele testbeeld van Philips. Rechts “Erres”KY311U versie met hetzelfde binnenwerk als Philips, uit 1951 (collectie auteur).

Vanaf 1949 startte Philips in Eindhoven met de experimentele tv-uitzendingen in zwart/wit. De toestellen waren nog niet op de Nederlandse markt verkrijgbaar. Toen in 1951 deze voor de consumenten beschikbaar kwamen, waren er nog geen alledaagse uitzendingen maar die waren beperkt tot een paar dagen in de week en slechts enkele uren per dag.

In Ovezande waren Adrie Boonman en Sjef Schuerman aanvankelijk de aangewezen tv-leveranciers. Adrie Boonman jr. (in dit geval “junior”, want zijn vader heette ook zo) had begin jaren 50 op de ETS / HTS elektrotechniek gestudeerd en vanaf dat moment tevens de televisietechniek onderwezen gekregen. De “eerste tv” op Ovezande stond daarom in de huiskamer van de familie Boonman. Ik heb in 1955 op een middag nog bij Ko Boonman (de fietsenmaker en broer van Adrie) een zwart/wit voetbalwedstrijd gezien in de Dreef14 (waar hij toen woonde).  Ik was 8 jaar en zag daar voor het eerst de tv als een “soort poppenkast waarin de poppen aan het voetballen” waren…. Zou je die ook kunnen vastpakken?, vroeg ik me af….. Hoewel ik weinig om voetbal gaf, boeide het fenomeen televisie mij enorm en vanaf dat moment was mijn interesse voor deze nieuwe techniek gewekt…..

1956 De omroepsters uit de beginjaren van de televisie  vlnr.:  Tanja Koens (NCRV), Hannie Lips *(KRO), Verti Dixon (VPRO), Ageeth Scherphuis (AVRO) en Karin Kraaykamp (VARA). *“Tante Hannie” zwaaide na afloop van haar kinderprogramma altijd met haar twee handen als afscheidsgroet.

De vrijgezelle gebroeders Leendert en Kees Westdijk (Hoofdstraat 2) waren de “tweede”  tv-bezitters van Ovezande. Ze zagen graag vrouwelijk schoon en de tv was daar een prima medium voor, zo werd gezegd. Je zag buiten aan de tv-antenne wie er zoal televisie had.

1953 Philips 16TX1422A en het binnenwerk, zw/w-testbeeld, 1955 Philips 14TX123 (collectie auteur).

De zender in Goes (kanaal 7) kwam pas eind 1957 in de lucht en omdat we ruim ervoor al een televisie in huis hadden keken wij voor Nederland eerst nog naar de zender van Lopik (kanaal 4). Om die reden moest onze tv ook via een behoorlijk hoge en grote antenne daarop afstemmen en dan nog was het beeld niet altijd optimaal. De hoge antenne was ook van een bliksemleider voorzien die de bliksemspanning bij inslag via een dikke koperdraad naar een 6 meter elektrode in de grond kon afvoeren.

1957 Tv-zenders, constructie hoge antenne met bliksemafleider. Muurbeugel- of schoorsteenbevestiging (tekeningen uit mijn UTS-praktijkverslag tijdens mijn stage bij Adrie Boonman in 1966).

Als je dan zo’n vroege bezitter van een televisie was, dan kwamen familie en bekenden vaak een avondje op visite om televisie te kijken. Zeker als er een voetbalwedstrijd was, bakker Willem Remijn schopte dan met zijn rechter voet onder de tafel mee als de bal bij het doel kwam….tot groot vermaak van ons die daar natuurlijk speciaal op letten.

1957 Onze eerste tv “het paardengebit” 17TX170A Philips met 43 cm beeld (collectie auteur)., Café Verbeek had eenzelfde toestel met groter beeld 53 cm. PZC Philips advertentie met de gloednieuwe televisietoren in Goes.

De bovenstaande tv had een sleuteltje waarmee het toestel op slot kon werden gezet zodat bij afwezigheid van de ouders de kinderen niet naar programma’s voor volwassenen konden kijken…!. (“de kerk” had hiervoor gewaarschuwd en het was in het verzuilde Nederland een gewichtig onderwerp van discussie).

Omdat het analoge signaal kwalitatief toch sterk beïnvloed werd door weersomstandig-heden, meestal ten nadele maar soms ook ten voordele, konden we in 1957 op een mistige avond een optreden van Bill Haeley & his Comets met “Rock around the clock” zien via een Duitse zender. Dat was geweldig: we hadden hem zien “rocken en swingen” op de beeldbuis. De beeldkwaliteit verbeterde enorm zodra de tv-toren in Goes haar eerste uitzendingen op kanaal 7 startte. De antennes moesten wel weer aangepast worden om de zender Goes te kunnen ontvangen.  De populariteit van de televisie steeg ook in Ovezande enorm na de introductie van de zender Goes groeide het aantal bezitters snel.

1957 Ik zat in de 4e klas van de lagere school en was 10 jaar oud. We keken naar Nederland (VHF kan. 4 later 7), Belgie-Vlaams (VHF kan. 2 later 10) en Belgie-Frans (VHF kan. 8). De televisie-uitzendingen van de dag ervoor waren vaak onderwerp van gesprek er werd dan gevraagd wat er zoal op tv was geweest. Op Belgie-Vlaams kwam het programma “Schipper naast Mathilde”, een serie uitgevoerd als blijspel met steeds een vervolg (soap). Mathias (den Matjas), Mathilde (Matilleke), den Sander en den Ypoliet, met nog een papagaai en enkele medespelers, belandden telkens in doldwaze situaties. Zo werd een grote buitenthermo-meter gebruikt om iemands koorts onder de oksel op te meten…. Het speelde zich af in de huiskamer en het uitgesproken Vlaamse taaltje (zoals “Awwel zunne”) maakte het voor ons extra komisch. De papagaai in de woonkamer sprak tevens spontane rake opmerkingen…. (zie foto huiskamer boven). We hebben daar veel om moeten lachen!

Wat waren ze leuk: Swiebertje en Saartje,    de “Dikke Deur”, Pipo en Mamaloe,     Tom Manders als Dorus 

Ook op Nederland (er was nog maar enkel Ned.1), waren er leuke kinder- en humoristische programma’s zoals Swiebertje, Pipo de clown, Dorus etc. 

Maar vooral het laatste / actuele nieuws (het journaal) kwam de huiskamer binnen voorzien van beeldmateriaal en gaf daarmee een constante “kijk op de wereld”. De televisie veroverde haar plaats als informatiebron en steeds meer mensen schaften er een aan. Er was nog geen reklame op tv en voor de financiering van de programma’s door de zenders moest er “kijkgeld” betaald worden.

Resp. 1958, 1959 en 1960. (collectie auteur). De beeldschermen werden groter en rechthoekiger, bij “direct vision” verdween de glasplaat ervoor, ook de service-vriendelijkheid kreeg meer aandacht (rechts met VHF en UHF voor Nederland 2e net). 

1963. Wegens plaatsgebrek voor het groeiende aanbod van zenders werd overgeschakeld van de VHF- naar de UHF-band:  Nederland 1 kwam in Goes op kanaal 29. Het 2e net (Nederland 2) kwam op kanaal 32 en Nederland 3 in 1966 op kanaal 35. Toestellen met enkel VHF werden uitgebreid met eventueel een los UHF-voorzetkastje èn er moesten weer nieuwe UHF-antennes geplaatst worden.

De televisietoren in Goes werd constant bemand om bij storingen te kunnen ingrijpen. De vakhandel had de opleidingen gevolgd voor installatie en reparatie van radio en tv met speciale meetinstrumenten (rechts: uit collectie auteur, de “GM”-serie van Philips).

In Ovezande vestigde Corre Maat, na een loopbaan bij Radio van de Broek, zich in de beginjaren 60 als zelfstandig radio-tv-reparatie en verkoopbedrijf aan de Hoofdstraat 3. In 1967 werkte ik bij Stroom bv in Goes en in dat jaar werd de kleurentelevisie op de Nederlandse markt geïntroduceerd en ter verkoop aangeboden. Grote zware “bakken” vol buizentechniek die in het begin heel veel aandacht, begeleiding, investering en service van de speciaal opgeleide vakhandel vroegen (Philips zie foto onder).

Ook hier ging het uitontwikkelingsproces nog jaren door, de transistorisering en de IC-techniek maakten de apparaten minder service-gevoelig (gingen minder snel stuk) en goedkoper. en nieuwe technieken als “vieuw data” en “teletext” werden in de jaren 80 door de PTT en het omroepbestel toegevoegd. De video-recorder deed in 1973 zijn intrede waarop videotheken opgericht werden en er thuis films naar keuze bekeken konden worden….

Nawoord: De televisie heeft in de 2e helft van vorige eeuw onze wereld enorm veranderd. De voortschrijdende techniek van de elektronica bracht ons naar de digitaletechniek met computers en mobiele telefonie met al haar app’s /programma-mogelijkheden. Mails, aanmeldingen, bestellingen, betalingen, informaties etc., er komt geen papier meer aan te pas en alles wordt direct geactiveerd. De vele winkels in Ovezande en de tv-antennes op de daken zijn bijna allemaal verdwenen en we kijken en luisteren naar een enorm zenderaanbod via de kabel. “De vooruitgang biedt veel maar vraagt ook offers”.

Van 1976-1986 heb ik een eigen zaak met winkel  (“radio-tv-service rentmeester”) in Goes geëxploiteerd en de opkomst van teletext, vieuwdata, de cd en de computer nog meegemaakt. De vakhandel werd steeds verder verdrongen door de grote winkelketens / supermarkten en daarna ook door de online-winkels. De technische service-verlening / nazorg in de vorm van toen vind je nauwelijks meer terug, vervanging van het product bij een defect is veelal het goedkopere alternatief voor reparatie geworden….

______________________________________________________________________

Aan het treinstation Driewegen-Ovezande

Deel 5  De export

Tekst, tekeningen  en schilderijen door: ©Tom Rentmeester 2022

Door mijn artikelen uit de 50er en 60er jaren in de “dorpskrant Ovezande” loopt de “rode draad van de economie”. Als voorbeeld hiervan heb ik het bedrijf van mijn vader en oom “Firma Gebr. Rentmeester” genomen omdat ik dat in die jaren van kinds af aan heb meegemaakt en achteraf gezien, hiermee de vooruitgang van die jaren duidelijk kan aantonen..

Dit artikel loopt tot 1966, het jaar waarin mijn vader stierf en dat betekende in feite ook het einde van “Gebr. Rentmeester” dat uitgegroeid was tot een rendabel groot bedrijf .De jaren 1958, 1965 en 1973 worden vaak beschouwd als gefaseerde einddoelen van de “wederopbouw” in de naoorlogse periode. Het land lag weer boven het bepaalde economische niveau van 1939 en de eerste oliecrisis diende zich in 1973 aan (autoloze zondag) als teken dat de machtsverhoudingen in de wereld sterk aan het veranderen waren. Ook de “koude oorlog” vanaf vlak na de oorlog (met de Russen als mogelijke vijand)  speelde in die tijd een imponerende rol. De angst was permanent aanwezig en toen Rusland in 1956 Hongarije binnenviel hielden de mensen hun hart vast….komt er nu weer oorlog? Mijn moeder had “gehamsterd” met levensmiddelen voor het geval dat….. Met die zorgelijke onzekerheid voor de toekomst moest men bedrijven sturen naar zekere doelen.

Ca. 1960:  Keuring van uitgestrekte aardappelvelden,  links Cees en rechts Bas Rentmeester.                         

Een veilige basis voor het zakendoen in de aardappelhandel met onstabiele prijzen en opbrengsten was vooral voorzichtigheid. Er moesten immers meerdere gezinnen hiervan leven en het vermogen was er volledig in geïnvesteerd, de verantwoordelijkheid bij de leidinggevenden was daarom zeer groot.

C. Rentmeester aan de telefoon in zijn kantoor. Rechts de Toegangskaart 1965 voor de beurs in Rotterdam.

Elke maandag bezocht mijn vader met de trein “de Beurs van Koophandel” te Rotterdam. Daar kwamen ook de exporthandelaren en werd de vraag afgetast. De andere dag ging hij naar de Landbouwbeurs in Goes ( “de Korenbeurs” op de Grote Markt) om het aanbod van de producten en de inkoopprijzen te inventariseren. Ome Bas ging naar de boeren toe, beoordeelde de velden met de gewassen en kocht deze dan zo gunstig mogelijk in. Als hiervan dan ook nog vooraf de pootaardappelen door Gebr. Rentmeester geleverd waren, was de vertrouwensband al sterk aanwezig. Zeeuws-Vlaanderen was een belangrijk aanleverings-gebied. Toen ik op kostschool zat kwamen er ook veel leerlingen van die kant.  Sommige boerenzonen zeiden :“Hé, wij hebben aan jullie aardappels verkocht!” en was je gelijk met hen bevriend.

1949. Er werd volop geëxporteerd, ook pootaardappelen, hetzij rechtstreeks of via externe exporteurs.  

Volgens het H.E.K. (Handels Economisch Kantoor in Den Haag) zijn de doelstellingen van de minister met zijn “export-stop” niet verwezenlijkt, maar resulteerden in verhoging van de consumentenprijs in Nederland. De balans 1956 toonde toch een behaalde recordwinst.

Wat betreft het studeren van zijn kinderen had vader daarin één regel: “wie kan en niet wilt studeren, gaat in het pakhuis werken om er het vak uit de praktijk te leren”. Bas en Hans werkten al vanaf hun 16 jaar in het pakhuis. Ze hadden een keer een pin-up foto van een mooie dame uit een tijdschrift met hun naam en adres mee verpakt in een kratje aardappelen voor de export. Een maand later ontvingen zij thuis een briefkaart uit Engeland met de tekst: “The enclosed photo of the lady was beautiful and the potatos were delicious!”. Toen moesten zij het verhaal opbiechten aan hun ouders en er werd nadien hartelijk gelachen om hun leuke spontane actie, er werd wel verzocht dit niet te herhalen.

De auto waarin je reed was in die tijd belangrijk en tevens een afspiegeling van de kredietwaardigheid van de persoon of bedrijf die er mee reed. Voor bezoeken aan landbouwers om daar producten te kopen, was dat representatief te noemen. De auto’s in die jaren ingezet waren:   1945 een omgebouwde legerjeep,  1949 Citroen Traction Avant, 1953 Chevrolet, 1958 Chevrolet Bel Air en 1962 Mercedes 180 D  (voor ome Bas). Mijn vader kocht voor zichzelf in 1963 een witte Ford Taunus 12M.

1960:  Mijn ouders met de Chevrolet Bel Air uit 1956 voor de autogarage van hun zwager in Apeldoorn.

De VBNA (Verenigingen Belangen Nederlandse Aardappelhandel) te Den Haag was een belangrijke vakorganisatie. Cees Rentmeester was bestuurslid VBNA afd. Zeeland, zat in de Beursprijzencommissie afd. Goes en was lid Commissie Handelsvoorwaarden.

Het vakblad met verslag van de VBNA-algemeen-bestuursvergadering / “Productschap voor Aardappelen” in Utrecht (Mei 1965).  Gele pijl=> C. Rentmeester.  “In de Beursprijzencommissie zaten de heren Faber, Leerdam, Maas, Wouters, Rentmeester, Gunnik, Meeder, van der Lans, Van Zanten en Cleophas, die elke maandag zo juist mogelijk de gemaakte prijzen trachtten weer te geven”. De laatste 3 kwamen ook vaak bij ons aan huis / aan kantoor in Ovezande.

Omdat hij in de VBNA-prijzencommissie zat, werd hem dagelijks door aardappelhandelaren om advies gevraagd. Hij bleef door zijn korte informatielijnen wel constant op de hoogte van de laatste prijsontwikkelingen in Nederland en Europa.

Het bedrijf had in 20 jaar (vanaf 1945 tot 1965) een sterke omzet- en winststijging meegemaakt (de brutowinst in 1965 was fl. 197.500), kortom de zaken liepen goed. In november 1965 kreeg Cees Rentmeester de uitslag van een onderzoek in het ziekenhuis St. Johanna te Goes, dat hij nog slechts enkele maanden te leven had. Dat was een enorme klap voor ons gezin en voor het bedrijf “Gebr. Rentmeester”. Ook de zakenrelaties waren geschokt. Cees Meijer uit Kruiningen (thans Lamb Weston) zocht mijn vader op aan zijn ziekbed en vroeg of hij nog een wens had. Mijn vader wou nog graag zijn in 1953 naar Canada geëmigreerde neef Jaap Vermuë zien (hij had daarvan toen het fruitteeltbedrijf met inventaris, opstallen en woning in ’s-Gravenpolder overgenomen). Cees Meijer liet die wens op zijn kosten in vervulling gaan, dat is pas èchte vriendschap tussen “concullega’s” (zo men die tegenwoordig noemt)!

Op 18 maart 1966 kwam mijn vader op 53-jarige leeftijd te overlijden. Ik was 18 jaar en onder mij kwamen nog 3 minderjarige broers (16, 14 en 9 jaar oud). Het betekende in feite ook het einde van de “firma Gebroeders Rentmeester”…..

Ca. 1960 Kratje met aardappelen voor de export  Rechts: De jaren erna, het pakhuis werd te klein……

Briefhoofd in de 50-er jaren. Ook als sorteerbedrijf werd het vaak in opdracht ingeschakeld

_______________________________________________________________________________.

Doorbraak radio en televisie

Deel 1     De radio

Tekst en verzamel-items  door: ©Tom Rentmeester 2021

Mijn gebouwde replica Van der Meer 3-lamps radio uit Vlissingen (1926).  De in 1969 door Adrie Boonman overgenomen winkel van H.J. v.d. Meer, Walstraat 62 te Vlissingen (na ons trouwen in 1971 woonden we daarboven).

Tijdens de 1e wereldoorlog werden radiolampen al ingezet voor communicatie-doeleinden tussen legerdevisies. Hiermee werd de basis gelegd voor de huidige elektronica, de transistor en de IC zijn in principe afgeleiden van de radiolamp. De eerste radio-omroep uitzending in Nederland was op 1 november  1919 ( “Soiree-Musicale” door de NRI). De daarop volgende seriematige radiofabricage in Zeeland werd omstreeks 1920 door H.J. vd Meer in Vlissingen uitgevoerd (“Eerste Zeeuwse Radiofabrikant”), het bedrijf dat Adrie Boonman in 1969 overnam. Tijdens de verbouwing die daarop volgde, werden door ons veel oude apparaten en lectuur gevonden, veel werd als oude troep bestempeld en weggegooid. Een klein deel werd behouden en apart gezet maar is tijdens de fatale brand in 1973 helaas verloren gegaan. Toch heb ik tijdens mijn pensioenering mijn radio-verzameling met enkele van der Meer radio’s kunnen aanvullen en me verdiept in haar geschiedenis .

3x uit mijn verzameling: oude “Van der Meer” radio’s op lampen voor accu- en batterijvoeding vlnr: bouwjaar 1928, 1925 en 1926 met rechts de “Amplion” bloemhoorn-luidspreker uit 1924. De verwisselbare spoelen bepaalden het golfbereik en met wel 2 afstemcondensatoren werden de zenders afgesteld. Zie online mijn artikelreeks “H.J. van der Meer & Zonen”:  https://www.nvhr.nl/data/Van_der_Meer.pdf

De 20e eeuw wordt mede gekenmerkt door de uitvinding en doorbraak van radio, televisie en computer.  Een van de eerste radio’s was de kristalontvanger begin vorige eeuw en deze werkte nog zonder versterkerlamp. De kristalontvanger werd ook in mijn jeugd nog gebouwd, ik was 10 jaar toen ik (evenals mijn klasgenoot Willy Verbeek) de Philips Pionier 1 in 1957 als bouwpakket voor mijn sinterklaas kreeg uit de gloednieuwe winkel van Adrie Boonman aan de Hoofdstraat 52 te Ovezande. Een “eigen radio” was in die tijd voor een 10-jarige jongen iets heel bijzonders…. (ik lag ’s avonds op mijn bed naar Radio luxemburg met de nieuwste top-hits op de “visserij-band” te luisteren).

Zelfbouw kristalontvangers: 1906 en door mij gebouwde Meccano radio uit 1920 (staat nu in het museum “het Pakhuis” te Leeuwarden). Rechts: Bouwpakket Philips Pionier 1 uit 1957, mijn eerste radio.

Uit mijn verzameling de eerste Philips radio 2501 uit 1927 met schotelluidspreker en plaatspanningsapp.

Ook in Ovezande werd begin vorige eeuw de radio geintroduceerd en verkocht. Aanvankelijk ging de verkoop van radio’s veelal via de plaatselijke fietsenmakers, smederijen en elektriciens. Grote merken als Philips gaven hierin commerciële en technische ondersteuning, dus ook bij de fietsenhandel van Arjaentje Boonman (vader van Adrie) en Peet Schuerman (vader van Sjef). Via de Philips rayon-vertegenwoordiger konden deze de eerste Philips radio (2501 uit 1927) aan huis voor de verkoop laten demonstreren. 

Radio’s waren tot in de 30-40-er jaren nog erg duur en een voordelige manier om radio te kunnen beluisteren was de “radio-distributie”. Dit werd voor de 2e wereldoorlog ook in Ovezande toegepast: op een centrale radio werden luidsprekers bij de abonnees met kabel aangesloten en kon men deze beluisteren. Natuurlijk hadden mensen met welstand zoals rijke boeren, de burgemeester, dokter ed. inmiddels wel een radio-ontvanger in huis staan. Als er nog geen elektrisch lichtnet aanwezig was (zoals buiten bebouwde kom, afgelegen boerderijen ed.) , werd de radio op accu’s en batterijen aangesloten.

Tijdens de 2e WO moesten de radio’s aan de bezetter worden ingeleverd. Mijn ouders hadden een Philips 480A en deze werd niet ingeleverd maar verborgen in een kast in de woonkamer. De deur van deze kast was behangen met hetzelfde motief als de hele kamer en daardoor slecht zichtbaar. Toen de Duitse soldaten op een dag via een tip een controle op de aanwezigheid van radio’s hielden, was dat even schrikken. Als ze de radio zouden vinden kon dat ernstige gevolgen hebben. Mijn moeder pakte haar jongste zoon Hans (nog geen jaar oud) in haar armen en ging voor de bewuste deur staan. De soldaten doorzochten de woning  maar zagen de kastdeur waar mijn moeder voor stond niet. “Keine Rundfunk-Geraete gefunden” zoiets moeten ze gezegd hebben en vertrokken onverrichter zake.

Een kleine greep uit mijn radio-verzameling, ontworpen volgens de design-trends uit die tijd (in bakeliet).

De radio is na de 2e wereldoorlog nog verder uitontwikkeld met transistortechniek, stereo en als deel (tuner) van audio-installaties. In 1951 komt de zw/w televisie op de Nederlandse markt. Adrie Boonman haakte hierop als gediplomeerd radio-tv-technikus volop in (investering verkoop/winkel en service/werplaats met documentatie en onderdelen).

Links: 1957 Philips eerste transistorradio “Sharpie” en 1960 “Fanetta” (mijn eerste transistorradio).   Rechts: Erres grammofoon-combinatie en tafelradio.

(wordt vervolgd met deel 2 “televisie”)

_________________________________________________________________________

Aan het treinstation Driewegen-Ovezande

Deel 4  De mechanisatie

Tekst, tekeningen  en schilderijen door: ©Tom Rentmeester 2021

1954 ’s-Gravenpolder.  Ploegen, inzaaien en oogsten van het land nog met behulp van echte “paardenkracht”. Werkpaarden werden door de mechanisatie steeds meer verdrongen door tractoren en machines. (tussen de paarden door is het huis met de gebroken kap nog net te zien, daar woonden wij. Rechts de boomgaarden en links het grote kippenhok met ren).

In de zomer van 1953 verhuisden we van Ovezande naar de Provincialeweg 1 in ’s-Gravenpolder, waar het woonhuis met bedrijfsschuur en boomgaarden lagen van een neef van mijn vader (Jaap Vermue) die daar een fruitteeltbedrijf had en naar Canada geëmigreerd was. We gingen ruim 2 jaar met de bus naar Goes op school, daarna bracht vader ons elke dag met de auto weer naar Ovezande waar we daar naar school gingen. Hij had bouwplannen voor een nieuwe woning met kantoor aan de Hoofdstraat 98 waar we in 1957 introkken. Eindelijk weer helemaal terug in Ovezande!

Links: 1954 Gerrit en Maatje Schijf, uit Dreef 2 te Ovezande, nog met “handwerk” op het land. De “Allis Chalmers” tractor (t.b.v. de sproeimachine/  “blower” en laadwagen /vervoer naar de veiling etc.) voor de boomgaarden. Rechts vlnr: mijn broers Bas, Robby, Rinus en Hans die later in het bedrijf Gebr. Rentmeester kwamen werken samen met hun neven Wim, Kees en Frans van Ome Bas Rentmeester. In de schoolvakanties moesten wij er allemaal (ook van ome Bas) komen helpen en was ik dus ook “de klos”.

De verhuizing naar ’s-Gravenpolder was noodzakelijk omdat mijn vader daar het gekochte fruitteeltbedrijf met boomgaarden opnieuw moest op- en doorstarten. Hij werd hierbij geholpen door de fruitteler Jan Rijk (schoonzoon van Merien Verbeem, een bekwaam fruitteler) uit Ovezande die in het naaste huis (van de geëmigreerde Harry Koenders , wiens onroerend goed ook in het beheer van mijn vader was) kwam te wonen en in loondienst voor hem ging werken. Het fruitteeltbedrijf beschikte in 1965 over 4 grote boomgaarden: Ovezande aan de “Zakkedijk”/Wolfhoekseweg en in Nisse-Stelle, ’s-Gravenpolder aan de Provinciale weg 1 en aan de Lange Weg eveneens in ‘s-Gravenploder. Zo konden de arbeiders van het pakhuis buiten het “aardappel-seizoen” in de boomgaarden te werk worden gesteld en als vaste arbeiders op de loonlijst blijven staan. Dat vond mijn vader heel belangrijk omdat goede en ingewerkte werknemers schaars waren.

Aan het pakhuis op het stations terrein DWO werd nog steeds zwaar lichamelijk werk verricht. De zware zakken met aardappels werden op de rug gedragen en via een loopplank de treinwagons binnengebracht. Achteraf bekeken kwamen daar behoorlijke rugklachten van en veelal leidde dat tot direct ziekteverzuim of zelfs blijvende arbeidsongeschiktheid.

PZC 5-12-2015, een terugblik op het fysiek zware werk tijdens “de wederopbouw” in de jaren 50-60 .    Het hand- en tilwerk in het pakhuis werd eveneens verlicht door machines zoals de elektrische zakkenheffer en de transporteurs die tevens voor belading van de treinwagons ingezet werden..

Er werkten aan de pakhuizen in de jaren 50 en 60 veel sorteer- en losarbeiders (bij Gebr. Rentmeester ca. 15-20  stuks). Ook bij de andere pakhuizen J.F. de Jonge , v.d. Gughte en P. Knopjes werkten eveneens veel Ovezandenaren. Bij elkaar vormden ze een zeer belangrijke bron voor de werkgelegenheid in Ovezande en omstreken, maar niet iedereen was geschikt voor dit zware werk….

Links: Aardappelrooier anno 2015,midden: transporteur 1957, rechts: snelweger 1955 . Links: Mijn kleinzoon 5 jr. met zijn skelter en aardappelkar, tegenwoordig kan “zelfs een kind rooien”….

Er was in Colijnsplaat een metaalconstructiebedrijf (fa. Verburg), dat in eigen werkplaats transporteurs vervaardigde. Dat werden bij Gebr. Rentmeester de elektrisch aangedreven 5 en 9 meter lange verstelbare en rijdbare stellages met lange rubberen banden op rolletjes, waarop zakken of losse aardappelen verder en omhoog getransporteerd konden worden. Hiermee kon het zware lichamelijke draagwerk in de pakhuizen aanzienlijk worden verlicht.

Links: De uitbreidingen aan het pakhuis met de indeling van het geheel, situatie rond 1959. Rechts: De plattegrond ervan, de 3 koelcellen werden in 1958 geïnstalleerd door Fa. Pieper uit Krabbendijke.

Ook voor de bevoorrading  van de koelcellen was de transporteur onmisbaar, de cellen werden namelijk vanaf boven gevuld. Eind jaren 50 – begin 60-er jaren, werden er diverse uitbreidingen aan het pakhuis gerealiseerd. Er werd een houten loods aangebouwd  voor het werk aan de sorteermachine. Er kwam ook een “losbunker”, ontworpen door Rinus Rentmeester (HTS-er, zoon van ome Bas) en vervaardigd door smederij Huijbrechtse te Ovezande. Het kolossale apparaat werd onder politie begeleiding (Cassetta) met de tractor naar het pakhuis vervoerd. In de losbunker kon een voorraad aardappelen vanaf de vrachtwagen in een keer worden gelost en daarna regelbaar naar de sorteermachine worden aangevoerd. Ook hier werd voorheen nog zwaar en tijdrovend handwerk verricht.

De mechanisatie in de landbouw werd gestaag doorgevoerd naar Amerikaans voorbeeld: mechanisatie en schaalvergroting waren de sleutelwoorden. De Marshall-hulp na de oorlog (1948-1952) van Amerika aan Nederland bestond uit een geschonken geldbedrag (ca. 1,3 miljard. US-$) dat aan Amerikaanse goederen moest worden terug besteed. Zo kwamen er Amerikaanse producten (zoals onderstaande foto met de Farmall tractor voor de landbouw) op de Nederlandse markt en ook in Ovezande terecht.

Amerikaanse Farmall-M tractor.  K-6632 van J.M. Rijk uit Ovezande, in febr. 1953 betrokken bij het opruimen van kadavers in Kruiningen. De voorwielen konden met verlengassen wijder uit elkaar gezet worden. Bron: www.facebook.com/ReimerswaalWatersnoodramp1953 via Sjaak v. Loo.

De ruilverkaveling rond 1960 en de sanering van kleine boeren die stopten en hun landerijen verkochten, zorgden er voor dat er grotere aaneen gesloten akkers werden gevormd die naar de dichtbij gelegen boerderijen gingen voor schaalvergroting van het bedrijf. De paarden werden vervangen door tractoren met nieuwe efficiëntere landbouwwerktuigen. Dit proces zette zich in de jaren steeds verder door met zwaardere trekkers voor landbewerking-, zaai- en oogstmachines zoals (aardappel-)rooimachines.

Om van de opbrengst te kunnen leven moest een agrariër met gezin een akker met een minimale oppervlakte verbouwen : in 1945 van 5 hectare, 1950 van 12 hectare, 1960 van 20 hectare en tegenwoordig is dat 100 hectare. Je ziet nu in vergelijking met toen ook veel minder maar grotere boerderijen met meer uitgestrekte akkers staan.

M. Rijk, Groenendijk B3 met Ford BB uit 1934                 De nieuwe vrachtwagens in de50-er jaren

Transportbedrijven van o.a. Kees Stouthamer uit Ellewoutsdijk en Merientje Rijk uit Ovezande brachten de gekochte aardappelen van de boer naar het pakhuis van Gebr. Rentmeester aan het station DWO. De betreffende vrachtwagens werden later eveneens op de veranderde eisen vanuit de mechanisatie (snelle en grote laad- en losmogelijkheden) aangepast. Zo zag je in de “jaren van de wederopbouw” de wereld veranderen en de economie met sprongen vooruitgaan.

 (wordt vervolgd)

_________________________________________________________________________

Winkels Ovezande (en bedrijven met verkooppunt)

Tekst door: ©Tom Rentmeester 2021.Deel 2.

Ca. 1960 De smederij Hoofdstraat 95 van Arjaan de Jonge die zich steeds meer specialiseerde in tractoren (Deutz) en auto’s. Hij begon de Toyota-garage in Goes en Bert Rijk nam het autobedrijf in Ovezande over. Eind jaren 60 stond er voor ook nog een benzinepompstation met extra verkooppunt van motorolie, antivries, service-artikelen ed., dat bij afwezigheid bediend werd door de buren Kees Geus en zijn vrouw.

De technische bedrijven groeiden mee met de economie, smederijen werden garages voor auto-reparaties en onderhoud aan tractoren / landbouwwerktuigen. Sommeijer aan de Hoofdstraat 32 was ook zo’n smederij / garage-bedrijf met een benzinepomp.

Ovezande had een winkelbestand waarin het geloof min of meer de klantenkring bepaalde. Garage Sommeijer, kruidenier vd Velde en Arnaud Bakker, timmerbedrijf vd Poel ed. hadden meestal protestante klanten. De Ovezandse RK-middenstandsvereniging “de Hanze” was in die tijd een actieve organisatie.

De fournituren-/textielzaken van J.F. de Jonge-/ Kee Geljon (Kerkplein 2) en A. Raas / Janna Boonman (Hoofdstraat 73) verkochten ook klederdrachtstoffen van de ellenrol, dat waren nog veel gevraagde artikelen in die tijd en Janna Boonman en Kee Geljon waren zelf ook nog in Zuid-Bevelandse klederdracht zodat ze goed wisten wat er zoal nodig was.

Links Kerkplein: nr. 4 Kapperszaak van Bernard Vermeule, nr. 2a winkeltje van Nagtzaam, nr. 2 Textiel J.F.de Jonge, nr. 1 café Verbeek.. Midden: nr. 2 Kee de Jonge-Geljon met dochter (links achter de bakkerij van Pier Rijk). Rechts: Nieuwstraat 3-5, de melkhandel van Pauw Daalman die aan de deur kwam.

De kapperszaak van Bernard Vermeule was uitgevoerd in bewerkt donker notenhout met een hele grote spiegel. De kapstoel bezat, naast een nekrol met verwisselbaar papier voor de scheerklanten, ook armleuningen waarover een plank gelegd werd als zitplaats voor de kleine kinderen. Aan de kant stonden stoelen voor de wachtenden. Het was er een altijd een gezellige drukte voor de mannen. Er werden de laatste dorpsnieuwtjes besproken en moppen getapt, dikwijls bleven de reeds geholpen klanten nog een poos nakletsen. Aan de muur hing ingelijst de veelzeggende tekst “Hier leert men vloeken”, terwijl Bernard toch een baan bij de Herv. kerk als klokkenluider had… Hij speelde piano, zat in de fanfare (klarinet) en sprak graag over muziek. Toen wij (the Blue Violets) in 1963 een snaren-trommel nodig hadden maar niet over genoeg geld beschikten, nam hij ons mee naar de opslag achter de Herv. kerk waar de overgebleven fanfare-instrumenten stonden en zei: “Zoek maar uit, want de fanfare is toch gestopt!” en zo begon een trommel een 2e leven…..

Links:  de fietsenhandel met PAM-benzinepomp van Ko Boonman Hoofdstraat 41 en zijn vrouw Magda met de mengsmering-pomp voor bromfietsen. Rechts: de fietsenzaak  na een verbouwing eind jaren 70.

De doorbraak van de televisie v.a.1951 gaf een enorme omzetimpuls voor de elektrozaken. Adrie Boonman bouwde in 1957 een nieuwe winkel en breidde deze 9 jaar later nog eens flink uit. Hij was een gedegen HTS-opgeleide elektrotechnieker, installateur en radio-tv-technicus en zijn vrouw Lies een geboren verkoopster. Ik liep daar toen stage voor mijn UTS elektro-/elektronica-opleiding en heb daar veel geleerd, het waren erg goede en sociale mensen ook als werkgever! 3 Jaar later ben ik in hun filiaal te Vlisssingen gaan werken als bedrijfsleider (1969-1976).

1957 Winkel van Adrie Boonman en Lies Faes aan de Hoofdstraat 52 en rechts na de verbouwing in 1967 met de winkelingang aan Burg. Andriessenstraat 2. De opening van de nieuwe winkel door burgemeester Mooijman, daarnaast mevr. Mooijman en Adrie Boonman, helemaal links staat de jongste zoon Twan.

Begin 1973 brak er ’s nachts een fatale brand uit in het filiaal te Vlissingen en dat bracht het bedrijf, dat door de grote voorraad op dat moment onderverzekerd bleek te zijn, in ernstige financiële problemen waardoor het in 1976 helaas noodgedwongen werd opgeheven.

Ca. 1930  Peet Schuerman met zijn “Buick” taxi uit 1918. Rechts: Ca. 1950 Peet met de Hudson Super 6 uit 1948 en zijn vrouw Octavia “Janna” van Steenbergen met de Hudson Standard 4 uit 1934.

Peet Schuerman, de vader van Sjef Schuerman) was eerst een klompenmaker die zich verder bekwaamde tot rijwielhersteller, garagehouder, elektricien en winkelier met een eigen taxi-bedrijf aan de Hoofdstraat 79.  De Buick taxi-auto uit 1918 werd later nog omgebouwd tot vrachtwagen. De Hudson werd tijdens de oorlog bijna ingevorderd door de Duitsers maar Peet en zijn zoon Sjef hadden de koppelingsplaten eruit gehaald en verstopt. In plaats hiervan hadden ze gebroken exemplaren erbij gelegd, de auto was dus onklaar voor gebruik , stond zonder wielen op blokken en onderdelen waren toen niet te krijgen…. Direct na de oorlog werd de auto hersteld. (info: Jacqueline, dochter van Sjef Schuerman). Sjef volgde zijn vader op en breidde in de jaren 60 de winkel sterk uit. Hij was een slimme technicus en, naar zeggen, in het geheim bezig met de uitvinding en ontwikkeling van een soort “perpetuum-mobile” (een motor die zelf geen energie verbruikt) en die op waterstof liep voor de afgifte van mechanische kracht. Het apparaat voldeed waarschijnlijk niet aan de gestelde eisen en is niet uitgebracht, misschien was Sjef zijn tijd wel te ver vooruit. Hij had ca. 1965 een grote luxe Amerikaanse auto aangeschaft en zei tegen een leverancier (Technische Unie): “Die heb ik van jullie centen gekocht!”, de leverancier keek verbaasd op, “Ja, van de 2% korting voor contante betaling die ik steeds van jullie krijg….”.

Links: De winkel van Sjef Schuerman hoek Hoofdstraat79 /-Plataanweg. Het hoge gebouw achter heeft als garage / brandweerkazerne gediend tot in 1967 de nieuwe kazerne in de Burg. Andriessenstraat kwam. Rechts: de uitgebreide “semi-airconditioned” winkel erna.

Speelgoed was voor ons kinderen belangrijk en dat kon je volop vinden in de grote en luxe winkel van Sjef Schuerman. Naast de huishoudelijke artikelen, wit- en bruingoed verkocht hij ook fietsen, naaimachines etc. Hij was tevens elektrotechnisch installateur, taxi-chauffeur, Esso-benzinepomphouder, fietsenmaker, naaimachine-reparateur, brandweerman en kazernehouder van de brandweerauto. Wij woonden recht tegenover hem (Hoofdstraat 98) en zagen vaak waarmee hij bezig was. Hij had eens een hele grote vlieger van bruin pakpapier gemaakt (ca. 2×3 meter), daarop stond in blauwe verf een naaimachine afgebeeld met de merknaam en zo maakte hij boven het dorp zijn eigen “luchtreclame”. Ook verbouwingen aan zijn woning en winkel deed hij zelf net als zijn laatste zelfgebouwde woning in de Mooijmanstraat 7.  Zijn kinderen studeerden door en hadden geen ambities in de zaak. Het bedrijfspand is verkocht en staat sinds jaren leeg…

Hoofdstraat 55 Timmerbedrijf vd Poel (nu Humpy-Dumpy).  Ca.1955  Austin Vrachtwagen van Piet Schreurs.

Transportbedrijven met vrachtauto’s werden soms gecombineerd met een handelsbedrijf zoals Piet Schreurs (Hoofdstraat 63) en Frans Koens (Groenendijk 55) beiden met de olie- en kolenhandel. Frans Koens  reed voorheen met een vrachtwagen van Pauw Knopjes die een aardappelhandel aan de spoorlijn naar Driewegen dreef. Merien Rijk (Groenendijk 5) reed veel met z’n vrachtwagen voor de Gebr. Rentmeester, zijn zoon Adrie nam dat later over. Piertje Oostijk (“Piertje Bries”) had een span paarden met wagen, deed bode-diensten en haalde wekelijks het huisvuil in Ovezande op dat hij afvoerde naar de stort “de Bezubetjes” (Joost Huibjes weel). Zo af en toe gallopeerde er een op hol geslagen “briesend” paard van hem door de straten van Ovezande, je moest dan wel zorgen dat je op zij ging… Jaap Koens zei eens in het café tegen Piertje Bries: “Goh, je bent al terug van vakantie in de Ardennen?”, “Ik weet nergens van….?”, zei Pier. “Ja, het kwam op de radio bij het Belgische weerbericht: Er nadert een wilde bries in de Ardennen…” Piertje kon weleens heetgebakerd (vechtlustig) zijn, maar moest er zelf toch ook om lachen.

Ovezande had van oudsher vele café’s, in de 60-70-er jaren waren er nog over: Café Oosthoek, Neeltje v. Gessel, Jan Doene, C. Verbeek, “het Olietunnetje”, Tanne van Bette (“Klompekot” nabij Borssele maar nog wel gemeente Ovezande) en “de Morgenster” (bij Driewegen). Jan Doene had ca. 1965 zelf een bar met tap in zijn café gebouwd en was daarmee het eerste café in Ovezande dat zelf bier uit het vat tapte . Hij kon achter de bar sterke verhalen vertellen zoals:  “Toen ik eens een zeer zware zak van wel meer dan 125 kilo droeg, barstten mijn klompen”….(zijn vrouw Ma gaf dan een knipoog naar ons en gaf daarmee aan dat er niets van waar was….). Hieronder volgt nog een luchtfoto met een gedeeltelijk overzicht van de meer dan 40 winkels / bedrijven met verkooppunten die de dorpskern van het ondernemend Ovezande in de 60-70-er jaren rijk was:

1963 Centrum Ovezande met straatnummers van >40 winkels en bedrijven  (groene stip 1 = café Verbeek).

Hoofdstraat:(links = oneven) : Nr. 17= bakkerij van Eerdenburg, 23= slagerij J. Rijk, 24= levensm. winkel vd Velde, 25= loonbedr. Hoogstrate,26= schilder J. Uitterhoeve, 31= levensm. De Spar /  kaaswinkel C. de Winter, 32= smidse/garage met benzinepomp Sommeijer, 39= aannemer Daan Priem, 41=fietsenwinkel Ko Boonman / benzinepomp, 43=Rabo-kassier I. Rijk, 50= Nagtzaam schilder en drogisterij, 52= Adrie Boonman elektro /radio tv, 45= winkel en smederij Huijbrechtse (later aannemer Sjaak Rentmeester), 47= bakkerij Remijn, 49= ’t winkeltje van Doortje, 51= levensm. Vegé Siene Vreeke (P. Goense en hun zoon Bertie), 55= aannemer vd Poel, 63=P. Schreurs kolenhandel, 65= Merien “Gist” Boonman bakkerij, later Jaap en Kees Remijn, 67= Cafe Doene / R2, 69 = Piet den Toonder, melkhandel / rijdende w., 71= Krien Kruppe, tabak en levensm.,73= Janna Boonman (Raas) textiel, 98= kantoor gebr. Rentmeester later Reka-reclame en schutterij art. Jos Rentmeester, 79= Sjef Schuerman cadeau-winkel /installateur /taxi / benzinepomp etc., 91-93= van Steenbergen klompenmakerij, 95= Arjaan de Jonger smidse en garage/benzinepomp, later Bert Rijk auto’s, 99= Aannemer Jan Priem  Dreef nr.3= schoenmaker Paul Paree . Groenendijk (de “Berg”): 3= Café Neeltje van Gessel, 25= Almekinders (“Fortje”) rijwielen, 55=  F. Koens, kolen en olie  Kerkplein: nr. 1= café Verbeek, 2= stoffen en naaigerei J.F. de Jonge, 2a= drogisterij /schilderbedrijf Nagtzaam (klein winkeltje), 4= kapper Bernard Vermeulen met fritesverkoop, 7= bakkerij P. Rijk, 8= Rabo-bank. Nieuwstraat: 3= melkboer Pauw Daalman, 9= huisslager W. Rijk, 4= klompenmaker Kees Boonman, 6= klompenmaker Frans van Steenbergen. Bloemenstraat 2 Arnaud Bakker levensmiddelen.  En verder nog enkele kleine verkooppunten eventueel met korte levensduur.

_________________________________________________________________________

Tekst door: ©Tom Rentmeester 2021. Deel 1.

Eind 60-er jaren:Jan Rijk en zijn vrouw Job in de slagerswinkel achter de koelvitrine met vleeswaren. In eigen slachthuis werd vanuit de koelcel vanalles zelf gemaakt, van echte boerenleverworst tot kotelet.

Een goede bakker en een goede slager waren op een dorp voor de leefbaarheid onmisbaar. Jan Rijk kwam uit een slagersfamilie en dreef zijn ambachtelijke slagerij annex winkel met verse vleeswaren onderaan de Hoofdstraat op nr. 23. Hij koos zelf zijn dieren uit die hij zelf slachtte of kocht deze van de vleescentrale voor verdere bewerking. De slagerij met winkel werd na zijn pensionering rond 1975 overgenomen door Hans Kartan, die het assortiment nog verder uitbreidde (kant-en-klare nasi-goreng, soepen, kip, diepvriesproducten, kaas etc.) om meer omzet te genereren, maar toch na een aantal jaren de zaak sloot

1954 De bakkerij met winkel van Willem Remijn (in het deurgat) en Roos, Hoofdstraat 47 (was voorheen van zijn vader, bakker Adriaan Remijn en zijn moeder Tientje). In 1945 werkte hij nog gezamenlijk een aantal jaren met zijn broer Jaap in de bakkerij. Willem maakte van de bakkerswinkel eind jaren 60 een supermarkt. Na een brand werd de supermarkt (dus zonder bakkerij) overgenomen en voortgezet door zijn broer Jaap Remijn die deze na ca. 5 jaar weer overdeed naar Bertie Goense (de kruidenier) met daarna Baaijens en thans Toby van Liere als opvolger .

Van de ruim 40 winkeltjes die Ovezande in de 50-60-jaren bezat, zijn er maar een paar overgebleven. De grote winkelketens die in de jaren 70-80 opkwamen verdrongen de kleine winkels door enorme prijs-/concurrentieslagen. Sommige winkeliers begonnen een grotere winkel met een gunstiger commercieel product voor die tijd, zoals de drogisterij en verfhandel Nagtzaam en de Radio-televisie-winkel van Adrie Boonman in 1957. Ook Sjef Schuerman breidde zijn winkel en assortiment behoorlijk uit, als je ging trouwen kon je daarheen om je volledige “uitzet” te kopen (servies, bestek, huishoudelijke apparaten etc.). Ook was er volop speelgoed en cadeau-artikelen te koop die te zien waren in de etalages.

Willem Remijn maakte eind jaren 60 van zijn bakkerswinkel een “supermarkt”. Ook zijn broer Jaap schakelde die richting in en verkocht naast zijn bakkerswaren ook kaas, diepvriesproducten, frisdranken etc.  Winkelketens als de Spar, Vegé, Ifa, Attent etc. waren de leveranciers van een breed levensmiddelenpakket voor de winkels die hun assortiment wilden uitbreiden. Veel kleine winkels, waarvan de eigenaren reeds ver op leeftijd waren, werden opgeheven door gebrek aan opvolging en vooral het wegvallende perspectief. Deze kleine winkeltjes zoals die van Doortje Boonman (rechts op de foto hierboven), Cees de Winter (Spar) ed. sloten in het laatste kwartaal van vorige eeuw definitief hun deuren.

Vlnr: “Willem Remijn” supermarkt Hoofdstraat 47, “Doortje” het kleinste winkeltje op nr. 49, rechts daarvan op nr. 51 de levensmiddelenzaak van Pier Goense met zijn vrouw “Siene Vreeke” en hun zoon “Bertie Goense”. Pier Goense was tevens kapper waarvan de kapsalon achter de ijsverkoopdeur rechts lag. Boven de deur van de ijsverkoop hing de vlag OKAY-ijs en als de deur geopend was moest je binnen op een knop voor de bel drukken, dan kwam iemand om te helpen. Rechts: Kinderen met een lekker “Okay-ijsje”….

Voor ons kinderen waren de snoepwinkels natuurlijk het belangrijkst. “Het wienkeltje van Doortje” was maar ca. 2,5 x 3,5 m groot, er konden maar 2-3 klanten tegelijk in. Het interieur bestond uit donkerblauw geschilderde balkenplafond en dito toonbank, wandboorden en een trapje achter de toonbank naar de kleine zolder waar ook de voorraad opgeslagen lag. Ze verkocht naast tabaksartikelen ook rolletjes pepermunt, hoestpastilles, dropjes, snoepjes ed. Ook voor ansicht- en felicitatiekaarten kon je er terecht. Als er bij een kermis een fotograaf diverse bezoekers had gekiekt dan hingen die foto’s ter verkoop in haar etalage. Toen ik een jaar of 4-5 was, had mijn oudste broer Rinus bij Doortje een gipsen klein (ca. 7 cm) roze varkentje gekocht waarbij in z’n achterste een staafje gestopt werd dat na verhitting van een sigaret opschrompelde en als drolletjes in stukjes naar beneden kwam te vallen, het leek alsof het varkentje aan het poepen was…., wat een onzin eigenlijk, maar wij vonden het als kind ontzettend leuk!

Bij Siene Vreeke, ook wel Siene “Pilk” genoemd, ernaast was het assortiment van snoep behoorlijk groot. Als je binnen kwam lag er rechts op een grote lange tafel, gesorteerd in bakjes met prijsaanduiding, een scala van lekkernijen zoals spekken, zuurstokken, kaneelstokken, zoethout, zuurtjes, lollies, kauwgom, allerlei dropsoorten, salmiak, chocolade (-“puten”), suikerbeestjes enz. Vlak tegenover lag de lagere school en daar was dus de doelgroep die er altijd langs kwam. Als je een dubbeltje gekregen had dan kon je hier wel wat vinden !…. In de etalage liepen er soms kuikentjes (tjoekjes) rond, gewoon als “trekker”. De verkopen “Vegé”-levensmiddelen, waaronder met een “kappertje” gesneden kaas, bokking, groenten en allerhande zoals vloerzeil, ijs etc., gingen meestal op “de lat” / rekening . ’s Zondags na de kerk gingen de mannen naar het café en kwamen de vrouwen (gratis) koffie drinken bij hun vaste winkeliers en dan gelijk hun rekening betalen.

Mijn zus Riet voor het “kaaswinkeltje” van Cees en Bella de Winter Hoofdstraat 31. Jaap Remijn voor de nieuwe zaak Hoofdstraat 65 (woonhuis is nog geen winkel) en trots aan zijn nieuwe bakkersoven

De vele winkels waren voor de bevolking de voorziening in behoeftes naar producten en voor sommige uitbaters een extra verdienste als aanvulling op het inkomen. Men verdeelde zijn benodigde boodschappen over de verschillende winkeliers zodat ieder wat kon verdienen. De persoonlijke bediening gaf een sterke klantenbinding, de verkoopster pakte elk gevraagd product van het schap en schreef het op de rekening / kassabon. Losse goederen (vleeswaren, kaas, groenten, fruit, suiker, meel, snoepjes ed.) werden op de weegschaal gewogen en ingepakt.

Links: Koos Remijn helpt een klant (haar moeder Meleene de Jonge). Rechts: Het assortiment van de bakkerwinkel Jaap Remijn werd uitgebreid en opvallende prijskaarten gaven de speciale acties aan….

“Bedrijven zijn net kruiwagens, je moet ze steeds voortduwen anders vallen ze stil !”.

1984 Kees Remijn neemt de “bakkers-speciaalzaak” van zijn vader over en moderniseert de bakkerij. Zijn oudere broer Ad neemt in Kwadendamme een soortgelijke bakkerij met winkel over. Beiden zijn op latere leeftijd leraar aan de vakschool geworden voor onderricht in “het bakkersvak”. Kees verkocht zijn bedrijf aan de bakker Adri v/d Bunder die er nu nog dagelijks zijn verse producten bakt..

Het dagelijks brood werd naast de winkelverkoop, door de bakkers ook met de bakfiets of (later) met de auto aan huis bezorgd. Tevens kwam de verdere detailhandel met boodschappen dagelijks of wekelijks aan de deur: de groenteboer (Bas en z’n zoon Wim Meublok), de visboer (Wannes uut Erremue), de melkboer Pauw Daalman (in het begin met paard en wagen en later met een bestelbus), de olie-boer etc.

                                                                  (wordt vervolgd met deel 2).

_______________________________________________________________________

Aan het treinstation Driewegen-Ovezande

Deel 3  Watersnoodramp    

Tekst, tekeningen  en schilderijen door: ©Tom Rentmeester 2021

Het door mij in 1983 gemaakte schilderij (olieverf op doek, 70x 50 cm) geeft de situatie weer van 1953. De firmanten Cees (links met de hoed) en Bas Rentmeester zijn met een steekproef aardappelen aan het keuren. Details hieruit worden afzonderlijk in deze artikelreeks beschreven.

Aan de linkerkant (op het schilderij buiten beeld) stond de weegbrug:

De weegbrug werd met aandelen onderling gefinancierd en volgens de balans van 1952 bezaten de gebr. Rentmeester 3 aandelen hiervan met een waarde van Fl. 304,= . In 1958 werd een nieuw weeglokaal gebouwd (architect Wirtz) De bestektekening lag nog in mijn vaders bureau. De weegbrug blijkt nog steeds in gebruik te zijn (staat voor de CZAV-loods). De watersnood van 1 februari 1953 was voor de aardappelhandel ook een ramp, er was veel onder water gelopen en bedorven. In die tijd werden aardappelen op het land “ingekuild” bewaard (op stro en afgedekt met stro en daarop kleigrond als gewicht).…….    

Kop van artikel uit de PZC  4-februari-’53              De Citroen “Traction Avant” uit 1949

Ik was nog maar 5 jaar maar kan me het nog goed herinneren dat we naar het radionieuws luisterden en ik samen met mijn vader in de auto van thuis (Dreef 5 in Ovezande) naar de dijk bij Ellewoutsdijk reden waar ome Bas met lieslaarzen aan bezig was mensen op het droge te dragen. Ik zie die beelden en het groene afstemoog van de radio nog steeds voor me. Gelukkig is Ovezande en dus ook het pakhuis toen droog gebleven.

Bas (met pet en draagt iemand op z’n rug), Cees (met hoed) samen “de Gebr. Rentmeester” en de bevriende Cees Meijer uit Kruiningen (thans Lamb Weston) op zoek naar ingekuilde aardappelen die de ramp overleefd hadden. Deze werden door de Ovezandse brandweer in een gegraven kanaaltje naast het pakhuis met water schoongespoten, in draadmanden opgevangen en te drogen gelegd. Als deze gedroogd waren werden ze binnen gesorteerd.

Als kind vond ik dat reuze interessant, vooral die rode brandweerauto!

Zoiets (is dus geen foto van de originele brandweerauto) stond in de jaren 50 bij Sjef Schuerman in de garage ofwel “brandweerkazerne” op de hoek Hoofdstraat-Plataanweg. Tegenover het pand stonden nog hoge houten telefoonpalen, daar waren “dwarsleggers” aan bevestigd waarover de brandweerslangen te drogen werden gehangen, van de ene naar de andere paal. Rechts de originele brandweerauto met het kenteken NJ-32-87 na 22 jaar dienst, waarvan burgemeester Mooyman (vooraan op de foto) in 1964 afscheid neemt. Achter het stuur Sjef Schuerman en daarachter boven de voorruit Ko Boonman.

De jaarlijkse financiële overzichten voor het aardappelbedrijf “Gebr. Rentmeester” werden opgesteld door het “HEK” (“Handels Economisch Kantoor” te ’s-Gravenhage). Deze financiële balansverslagen zijn vanaf 1946 tot 1966 (het jaar waarin mijn vader overleed) bewaard gebleven. Over het jaar 1953 met de watersnoodramp werd hierin geschreven “dat ondanks de door het water verloren gegane aardappelvoorraden in Zeeland en daardoor de slechte handel, met het spoelen / wassen van partijen aardappelen er toch nog door uw bedrijf een goed en positief jaarresultaat behaald kon worden, dit in tegenstelling tot vele andere soortgelijke bedrijven”.

Een opsteker voor inventief en oplossingsgericht aanpakken bij tegenslagen!

 (wordt vervolgd)

________________________________________________________________________

Aan het treinstation Driewegen-Ovezande

Deel 2                            Tekst, tekeningen  en schilderijen door: ©Tom Rentmeester 2021

Situatie ca. 1980: de rails liggen er nog, de pakhuizen staan leeg: links vooraan “Gebr. Rentmeester”, daarachter “vd. Gughte” en op het eind “J.F. de Jonge”. Het “stationnetje” is bewoond door fam. Koens.

In 1946 werd het stenen pakhuis gebouwd op het tegenover het treinstation DWO gelegen NS-terrein. De NS verhuurde deze percelen aan potentiele bedrijven die gebruik maakten van transport met de spoorwegen. Het was net na de oorlog erg moeilijk om aan bouwmaterialen te komen, daarom werd er gezocht naar nog bruikbaar materiaal van door de oorlog vernietigde gebouwen.

Zo kwamen de stalen balken voor de binnen-constructie uit het zwaar beschoten Antwerpen, hierin zijn nog de granaatinslagen te zien.
In 1947 werd de firma “Gebr. Rentmeester” officieel opgericht en ingeschreven. Cees Rentmeester (op het schilderij links met hoed) deed de verkoop en Bas de inkoop van de agrarische producten (uien, vlas, graan en aardappelen). Ook hun broers Engel, Jan, Rinus en Janus hielpen mee in het pakhuis, het waren dus in het begin 6 broers die samenwerkten met een aantal losse arbeiders. Het was zwaar werk (een mudzak woog 80 kg en werd op de rug gedragen) er was geen sanitair of kantine aanwezig en het stoof erg.

1983 Inspiratie tot het maken van een schilderij.     Platte grond met plan voor “het koelhuis”

De aardappel-sorteermachine “Campfens”- (uit Middelharnis) stond opgesteld tegen de linker muur in het pakhuis. Op onderstaande tekening komen de aardappelen links binnen en worden door de “jakobsladder” omhoog gebracht naar de schudzeven. Daar worden ze op grootte gesorteerd, eerst wordt de kleine kriel afgescheiden, vervolgens de middelmaat en daarna gaan de grote door naar de grote sorteerband. Daar staan aan iedere kant 3 tot 4 personen te sorteren en gooien de slechte / afkeur in de tarra-bak die naar de zijkant in 2 zakken tegelijk worden verzameld voor veevoer. Aan het einde van de leesband komen de goedgekeurde grote aardappels in 2 bakken waaraan elk 2 zakken hangen. In het midden van de grote sorteerband hangt een touw waar men belsignalen kan geven naar degene die voor de aanvoer zorgt (start-sneller-langzamer-stop), meestal de chauffeur van de vrachtwagen of tractor. Onder de tekening van de sorteermachine staat een foto afgebeeld van de kop van de leesband (rechts) , daar hangt een vierkante “waaier” met maatstandaarden waarin vierkante gaten en een bijbehorend nummer om de grootte van de aardappels te controleren. Op het schilderij heeft mijn vader dit in zijn rechterhand.

De sorteermachine was een dure investering en werd zorgvuldig onderhouden: elk jaar uit elkaar, schoongemaakt / gesmeerd, versleten onderdelen vervangen en de ombouw geheel opnieuw in aluminiumkleur geschilderd.                                                                                                                                 

                                                                                                             (wordt vervolgd)

_________________________________________________________________________

Aan het treinstation Driewegen-Ovezande

Deel 1                                            Tekst en schilderijen door: ©Tom Rentmeester 2021

Ovezande had vanaf 1927 tot 1983 een treinhalte /-station van de SZB-(Spoorweg Mij. Zuid-Beveland)”. Als je dit zegt, kijkt de huidige generatie verbaasd op, maar de ouderen weten het nog goed: Het “stationnetje” DWO was gelegen tussen Driewegen en Ovezande (vanaf Ovezande na afslag Platteweg / Wolfhoekseweg gelijk rechts). Persoons- en goederen-vervoer maakten al voor de oorlog gebruik van dit lijntje door de Zak van Zuid-Beveland. Het vervoer van personen was geen succes, het lag te ver buiten het dorp….

Na de oorlog werd het z.g. “bietenlijntje” hoofdzakelijk benut voor het transport van agrarische producten naar afnemers en voor export, het had een gunstige verbinding met het uitgebreide NS-spoorweg-netwerk. Tot 1958 reden er nog stoomlocomotieven, daarna werden er alleen nog diesellocomotieven ingezet.Het stationsgebouw DWO werd beheerd en bewoond door toenmalige stationschef Heine Koens met zijn gezin. Het staat er nog steeds en er wonen (klein-)kinderen van hem. Het bordje DWO is inmiddels van de woning verwijderd. Achter het stationnetje lag een rangeerlijn waardoor de spoorweg vrijgemaakt kon worden. Aan de spoorlijn stonden bij het station een hoog waterreservoir voor de stoommachines en een takel-hefinrichting bestemd voor de bietennetten om deze vanaf de boerenwagens in de open treinwagons te kunnen lichten. Tijdens de oogsttijd was het een drukte van jewelste, een komen en gaan van boerenkarren met agrarische producten en dat bracht ook veel slik op het terrein……

Mijn vader Cees Rentmeester (1912-1966) was de oudste zoon van een gezin met 13 kinderen van Marinus Lucas Rentmeester uit Ovezande. Hij moest al vroeg werken om thuis in de kosten bij te dragen, vanaf zijn 12e was dat al van 6 uur ’s morgens tot 6 uur ’s avonds, 6 dagen per week. In de avonduren volgde hij ook nog cursussen in de land-/ tuinbouw en fruitteelt, hij wist dat behaalde diploma’s de basis vormden om hogerop te komen. Hij werd commissionair in land- en tuinbouwproducten en ging dagelijks op de fiets naar boeren in Noord- / Zuid-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen. Toen de oorlog uitbrak werd hij als soldaat / korporaal in de kanaalstelling (nabij Kapelle) gezet om de Duitse invasie tegen te houden (10-17 mei 1940) , daarbij zijn zij door een enorme Duitse overmacht beschoten met mitrailleurs, granaten en bommenwerpers en er zijn aan hun kant ook doden gevallen. Hij heeft daar nooit met ons over gesproken, waarschijnlijk zijn manier om het te vergeten….   In juni 1940 trouwde hij met Betje Vroonland en ging in Kwadendamme wonen waar hun eerste zonen Rinus, Bas en Hans werden geboren. Na de bevrijding verhuisde het gezin terug naar Ovezande Dreef 1 (waar mijn zus Riet en ik zijn geboren) en begon hij zijn 2 bedrijfsplannen te verwezenlijken: een fruitteeltbedrijf met boomgaarden op zijn eigen naam en met zijn broer Bas (1916-1991) onder firma een handels- en sorteerbedrijf in landbouwproducten “Gebr. Rentmeester” met een pakhuis aan het treinstation DWO.

31 juli 2021

_________________________________________________________________________

De Ovezandse klompenmaker

Tekst, tekeningen  en schilderijen door:© Tom Rentmeester 2021

Als je vroeger zei dat je van Ovezande kwam, was het antwoord:  “O, jie komt uut ’t klompedurp”. Reden dat Ovezande vanaf begin vorige eeuw zo genoemd werd, is het feit dat er hier vele klompenmakers gevestigd waren en als je door het dorp kwam zag je tegen de gevels de klompen te drogen hangen…..

Ik heb hiervan de werkplaats op mijn schilderij afgeleid.  Geschetst: 1-4 stappen uit het handmatige proces. Een klompenmaker kon per dag, handmatig op het “heulblok” gesneden,  in 12 uur tijd (!)  5 tot 6 paar klompen maken (dus 2 uur voor een paar), een erg arbeidsintensief proces dat de klomp ook relatief duur maakte. De opkomende “mechanisatie”, halverwege de vorige eeuw, drong gestaag door, ook bij de klompenmakers Guust en zijn zonen Piet, Rinus en Charles van Steenbergen. In de Hoofdstraat 91-93 werd later de “Machinale Klompenmakerij” van Guust van Steenbergen gevestigd. De fabricage ging nu veel sneller waardoor de kostprijs lager werd, maar de sterk opkomende schoenenindustrie heeft het gebruik van klompen nagenoeg geheel verdrongen. Ik heb vroeger bij “Guust van Steenbergen machinale klompenmakerij”-de betreffende machines nog in de schuur aan de Hoofdstraat zien staan:

Machinale klompenmakerij  Hoofdstraat 91-93 met naambord boven de ramen.

In mijn jeugd op de lagere school, waren er nog wel kinderen die klompen droegen, natuurlijk ook Lou, een zoon van een van de klompenmakers (Charles van Steen-bergen). Als hij iemand een pak slaag wou geven deed hij een klomp uit en begon er mee te slaan en die klappen waren hard! (“Dat voel je op je klompen aan…”).                 

“Ovezandse klompenmaker “ aan het “heulblok”,  situatie ca. 1918, mijn olieverfschilderij op doek 55x45cm.

  De klomp heeft voor Ovezande ook een symbolische betekenis gekregen, zo zijn er “Podium de Klomp”, “Soos de Klomp”, “Klomppop Festival”, in de jaren 70 de dansgroep “De Klompen-dansers” en café “Het Klompenkot” nabij  Borssele.