Onderwijs en kerk

“De hervormde lagere school en kerk in Ovezande….”

Tekst: © Tom Rentmeester 2023

De onderstaande foto van de Christelijke Lagere School (v.a. 1914) uit Ovezande is omstreeks 1925 genomen tijdens een busschoolreisje in Walcheren

 ca. 1925.  Schoolreisje van de Christelijke lagere school uit Ovezande (Beeldbank Zeeland)

Wat een leuke foto van ongeveer een eeuw geleden, genomen in Walcheren met al die Ovezandse kinderen, voor, in en zelfs bovenop de bus! Aan de zijkanten op de bus staan de dorpen genoemd die in de route lagen van het streekvervoer voor deze bus: Ellewoutsdijk-  Driewegen- Ovezande- Nisse- ‘s Heer-Abtskerke en Goes. De onderwijzers Leendert van de Boomgaard, Keetje Verburg en de hoofdonderwijzer  W. Zinkstok met zijn vrouw zijn die dag tijdens dit schoolreisje de verzorgers voor de kinderen. Kijk eens goed naar die bus, een rechthoekig model zonder enige stroomlijning, die aan de voorzijde een uitbouw de zogenaamde “neus” heeft, waarin de motor is ingebouwd….  De eigenaar van de busonderneming was tevens de chauffeur Geert de Jager uit Driewegen. Zo’n schoolreis zorgde in die tijd voor de kinderen natuurlijk een enorme belevenis en dan helemaal naar Walcheren wat zullen zij genoten hebben!

In mijn jeugd was er in Ovezande dus nog een protestantse lagere school, gelegen naast de hervormde kerk op de hoek Hoofdstraat – Kerkplein. In die tijd  bestond er nog een scheiding tussen de protestantse en katholieke bevolkingsgroep vanwege de toen geldende sterke verzuiling.

De school in de Hoofdstraat linksvoor de HV kerk ca.1925 en vanaf café Verbeek gezien  1950

Kinderen van de twee aparte geloven mochten niet met elkaar spelen en de boodschappen kocht je  bij die winkelier met hetzelfde geloof als van jou. Later, eind van de tweede helft in vorige eeuw, kwam een proces opgang dat daar wat versoepeling in bracht. Je bad immers tot dezelfde god, waarom die scheiding vroeg men zich af? Tegenwoordig worden er oecumenische diensten met de twee geloven tegelijk en samen in een gebouw / kerk gehouden. De kerk en lagere school waren nauw met elkaar verbonden, zowel voor de katholieken als voor de protestanten. Ze lagen daarom vaak dichtbij elkaar..

1925 Links de katholieke lagere school St. Aloysius op het eind de hervormde kerk. Thans “ ‘t Wit Arjaentje” genoemd naar de middeleeuwse fresco van de Heilige Adrianus in de hal van de kerk

Deze  “Sint Petrus en Paulus”- kerk werd in de 15e eeuw in gotische stijl gebouwd op de plek waar een in de 14e eeuw gebouwde kapel had gestaan. Het is daarmee het oudste gebouw in Ovezande. Vaak werd in de nabijheid van de kerk een herberg gebouwd. Toen de reformatie uitbrak en de katholieke godsdienst verboden werd, kwam de kerk vanaf 1578 in protestants beheer en is dat in feite altijd  gebleven.

Orgel uit 1893.      Kansel 18e eeuw.       Interieur 1971.         Dominees huis tegenover kerk..

De moord op de dominee van Ovezande-Driewegen

De predikanten van parochies uit de omliggende dorpen waren het in die tijd niet altijd met elkaar eens. Zo werd rond 1687 de Ovezandse dominee van de Velde te Driewegen door het raam doodgeschoten, waarschijnlijk door de ‘s-Heerenhoekse predikant Jacob Clyver. Deze werd in een Den Haagse gevangenis vastgezet en heeft daar toen zelfmoord gepleegd…..

In 1801 werd de kerk toch nog  aan de katholieken te koop aangeboden, echter de prijs was zo hoog dat er geen overeenstemming werd bereikt. De huidige katholieke kerk (O.L. Vrouw ten Hemelopneming) werd pas in 1859 gebouwd nadat de gelijkheid van geloof en scheiding van kerk en staat al wettelijk waren doorgevoerd.

Een oude bewerkte kaart van Ovezande uit 1832, de RK-kerk van 1859 staat er dus nog niet op (beeldbank Zeeland).

Op bovenstaande kaart uit 1832 heeft de NH-kerk nog vele panden in beheer voor de armenzorg (diaconie).  Linksboven staat een pand van de RK-armen en er staan ook panden die toegewezen zijn aan de kerk Ovezande. Dit geeft aan dat er nog veel armoede was en mensen afhankelijk waren van de kerkelijke “armenzorg”, er was immers nog geen wettelijke bijstandsregeling. Het is de tijd  waarin de katholieke godsdienst weer vrij werd en openlijk mocht worden beleden. Op de kaart staat ook het vishok met tegenover de dorpsherberg en vele bedrijfjes zoals de wagenmaker, kuiper, schoenmaker,smederijen, timmerman, een wever, slager,   bakker, winkels etc.  De school stond nog vast tegen de kerk en verderop zien we  een waterput. Kortom alle noodzakelijke voorzieningen voor een dorp zijn aanwezig. De boerderij  linksonder is “de Witte Hoeve”. De NH-kerk stond centraal in de dorpskern. Er is door de eeuwen heen heel wat verbouwd aan dit uit de 15e eeuw stammende  oude gebouw. In 1818 werd de koorsluiting en in 1837 de sacristie en de dwarsbeuk afgebroken. De consistorie (gedeelte  voor de kerkraad) werd nog voor 1882 gebouwd. In 1893 werd de kerk wederom verbouwd en in 1955 kwam bij een restauratie  een oude  muurschildering te voorschijn. De inrichting van de kerk is sober uitgevoerd, een kansel met lessenaar uit koper, een 1-klaviers pijporgel (1893 door fa. van Dam uit Leeuwarden). De beelden zijn van Brouwer uit Arnhem. Boven het plafond zijn nog de oorspronkelijke “ton-spanten” te zien en in de vloer liggen oude grafstenen uit de 16e eeuw.  De toren is uit bakstenen opgebouwd op een H-vormige onderbouw en was vroeger bepleisterd.

Prenttekening uit de 18e eeuw Rechts van de kerk staat het viskot met daarachter de gemeenteherberg. Aan de achterkant van de kerk is het raam afgebeeld.

In 2002 werden de diensten stopgezet en voorlopig naar de parochie in Driewegen doorverwezen. In 2003 was er de laatste kerkdienst en werd de hervormde gemeente in Ovezande opgeheven. In 2009 werd het gebouw particulier verkocht aan kunstenares Barbara van Dijk die in 2010 de restauratiewerken opstartte. Hierbij werd in 2013 aan de achterkant van de kerk onder het stucwerk de overblijfselen van een raamwerk gevonden zoals op oude tekeningen is afgebeeld.

Barbara van Dijk tijdens de restauratie, het raam aan de achterkant zat er dus toch…..
 

De bij deze kerk gevestigde lagere school was tot 1914 openbaar en daarna  Nederlands hervormd behorend tot het Christelijk Volksonderwijs (CVO). De leerlingen kwamen uit Ovezande en het naast gelegen dorp Driewegen.

1952/1953 “School met de Bijbel” de 3 hoogste klassen vlnr:  Adrie Lanse, Cor Maat, Jaap de Muijnck (staand), Jannie Carol, Leen Carol, Mattie Korstanje (staand), Riet Krijger, Corrie Sommeijer, Fertie Schijf, Hannie Koster, Bram Bakker met erachter  Jannie Paauwe, Mattie van der Poel, Adrie Korstanje, Joop van de Velde en Jan Korstanje. De meester B. Kuijpers staat achterin.

In 1949 werd de school  aangesloten bij het Christelijk Nationaal onderwijs  (CNS) en werd School met de Bijbel genoemd. De schoolhoofden door de tijd waren de heren:  Th. Runia (1914-1918),  A.J. Adriaanse (1918-1922), W.H. Zinkstok (1922-1930), J. Geelkerken (1930-1945), P. Bouwma (1945-1949), B. Kuijpers (1949-1954) en  A.J. Lavooij (1954-1963).

1962-07 de laatste klas met meester Lavooij….   1972-06 de school wordt  afgebroken….

De protestants-christelijke school met totaal nog maar 16 leerlingen werd per 31 juli 1962 gesloten. De enige onderwijzer dhr. A.J. Lavooij was teven hoofd en werd na 40  dienstjaren op wachtgeld gezet. Nu is de protestantse school afgebroken en verdwenen. De kerk heeft een nieuwe bestemming gekregen en is prachtig naar originele staat gerestaureerd. Barbara van Dijk is de huidige eigenares en kunstenares met in “ ‘t wit Arjaentje”  fantastische exposities! Daar mogen we in Ovezande best trots op zijn…..

Een blik in het prachtige huidige interieur en… er kan nog steeds getrouwd worden !  

________________________________________________________________________

“En dan naar kostschool….”

Tekst: © Tom Rentmeester 2023

1959. Daar sta je dan als 12-jarig jongetje uit Ovezande, door je ouders en een paar broertjes als gezelschap met de auto naar de kostschool Sint Marie in de bossen van Huijbergen gebracht. Een erg groot gebouw, behorende bij  het klooster van de broeders Franciscanen. Hier zou ik voorlopig 4 jaar (t/m 1963) dag en nacht  verblijven om daar door studie aan dit pensionaat het ULO + wiskunde met middenstands- en typediploma te gaan halen. Ook de godsdienstleer en etiquette stonden daar op een hoog niveau.

Luchtfoto na 1966 met links het klooster, midden de kostschool en rechts de nieuwe kapel

“Doe maar goed je best, dan ben je er gauw weer af”, zei mijn moeder bij het afscheid. Mijn oudste broer Rinus was me reeds als 9-jarige hier voorgegaan (1950-1957), dat was voor moeder gedurende die tijd toch wel een grote opoffering en een zwaar gemis geweest. Nu is het mijn beurt, mijn jongere broers (Harry en Jos) volgen enkele jaren later ….

1959. Thuis voor de ouderlijke woning en voor het pensionaat Ste Marie in Huijbergen, vlnr:  Tom (ikzelf) mijn broers Harry, Rob en achterneef Adrie Vroonland uit Ovezande (zat toen in de 5e klas lagere school van Ste. Marie)

Mijn vader had zichzelf na de lagere school via avondcursussen met de benodigde kennis moeten opwerken. Vooral de communicatie via buitenlandse talen in de exporthandel was voor hem zeer belangrijk gebleken en hij wou dat zijn kinderen hiervoor een gedegen opleiding zouden krijgen. De kostscholen (toen in Nederland zo’n kleine 100 stuks), onder leiding van rooms katholieke paters, broeders en nonnen, stonden hoog aangeschreven.  Dat was ook zo in onze familie- en kennissenkring.

Het pensionaat Ste Marie met ca. 375 leerlingen. Links de “klokkentoren” rechts daarvan de ingang (portier), daarnaast de refter examenklas en 2e toren (midden). Rechts hiervan het schoolplein van de lagere school (4e t/m 7e klas) met daarboven de gezamenlijke slaapzalen en helemaal boven met de dakkapellen zijn de persoonlijke slaap- / studeerkamers (chambrettes) voor de examenklassen. De aanbouw helemaal rechts is het toiletgebouw. Aan de andere kant (hierachter) stond een gelijk gebouwencomplex in spiegelbeeld met de leslokalen, de kapel en het klooster.
De slaapzaal met per persoon een bed en kast en tegenover een wastafel. Reechts de speeltuin

Bekende Nederlanders zoals Ruud Lubbers (oud-premier CDA) en Hans van Mierlo  (D66) hebben hun basisopleiding ook op de kostschool opgedaan. Maar ook (oud-) Ovezandenaren zaten op “Ste Marie”: Hector Loontjes, Adrie Vroonland (onze huidige KBO-voorzitter) en bepaalde families zoals Lodiers (voorouders van Patric Lodiers de huidige TV-persoonlijkheid) , Berks (modehuis Berco) uit Goes, Jacques Boonman uit Rilland (van Podium Reimerswaal) etc.

Boven: Klaslokaal en kapel. Onder: Refter en in het perk voorzijde met mijn jongste broer Jos

Het eerste jaar sliepen we op een slaapzaal waar ca. 60 bedden stonden, aan elke kant 30 gescheiden met een kastje waar je kleding etc. in kon opbergen Jongeren in de pubertijd worden door vele zaken in de maatschappij snel afgeleid, allerlei externe hobby’s en gelegenheden tot vermaak en kennismaking met het andere geslacht werden vermeden. De sport voetballen en tennissen werd wel erg veel gedaan op de eigen velden, ook in competitie met andere klassen en pensionaten. Je mocht een keer in de 2 maanden op weekendverlof naar huis. De ontvangen brieven werden vooraf gecontroleerd. Het studeren gebeurde onder streng toezicht door leraren-broeders (ook het studeren ‘s avonds) en was sterk resultaatgericht.

Dit alles was mij al bekend via mijn oudste broer Rinus, net zoals voor mijn ouders, de benodigdheden voor uitzet en bewassing (beddengoed, handdoeken en washandjes, servetten, kleding, vloerkleedje, pantoffels, voetbal- en gymschoenen etc.) en de verdere regels waaraan men zich moest houden. Deze stonden beschreven in de “Prospektus van het Pensionaat” (zie onder):

In de eerste dagen werden door de surveillance-broeders en leraren de strenge huisregels doorgenomen. Er was ook een registratie van ongewenst gedrag via week- en maandverslagen, die naar de ouders gestuurd werden, samen met een door jezelf geschreven wekelijkse brief en eveneens onder “censuur” verzonden.

Op het weekverslag werden de “kwaje noten” (minpunten) afgeschreven van de maximaal haalbare 10 goede punten. Als je een vloek had gegeven, brutaal was geweest of een theepot van tafel had gestoot, kreeg je 5 “kwaje noten” en moest je zaterdagmiddags strafregels schrijven. Je mocht dan ook geen weekend meer naar huis….Het voorafgaande was mij dus allemaal al bekend, na de eerste dagen kwam toch die slopende heimwee opzetten…..Je miste je ouders, broers en zus, vriendjes en de spelmogelijkheden die je thuis gewend was! Je kende niemand en alles was vreemd…..  Mijn oudere broer Bas had vooral gezegd: “Laat je niet kisten door die “stadters”, als je gepest wordt dan sla je ze maar flink op hun donder!”.

De eerste dagen stond ik tijdens de pauzes wat afgezonderd op het schoolplein te kijken naar de voetballende jongens. “He, slome Zeeuwse boer doe ook eens mee!” , riep een wat oudere stadse jongen (het was Jan van Galen, de latere schoonvader van André Hazes Sr.). Dat liet ik me niet zeggen, ik stapte erop af met in gedachte wat mijn broer Bas gezegd had. Nu was het op school in Ovezande een potje “malen” meer stoeien en geheel zonder lichamelijke verwondingen, je pakte de tegenstander beet en legde hem op de grond tot hij zich over gaf. Maar deze stadse jongen was een echt straatvechtertje uit Rotterdam, hij stond met gebalde vuisten in bokshouding gereed, richtte op mijn ogen en sloeg uit….het gevolg voor mij was een flink blauw oog. De surveillerende broeder trok ons uit elkaar en stuurde ons voor straf naar binnen met de mededeling van enkele verdiende “kwaje noten” voor op het weekrapport. Nou ja, weer een lesje geleerd…..

1960-1963 schoolvrienden, 2e jaar klas ULO 1b 1960 (boven 3e van links in het lichte colbertjasje ben ik)

Na enkele maanden neemt de heimwee naar huis af mede door het maken van vrienden en het uitoefenen van gezamenlijke hobby’s (voor mij vooral het maken en beluisteren van muziek).Ik had een bloedhekel aan dat verplichte voetballen tijdens de schoolpauzes en  in mijn vrije tijd. Maar je werd daarvan vrijgesteld als je een instrument bespeelde en daarmee moest oefenen, dus de gitaar van mijn broer Hans werd tijdens een bezoek van mijn ouders meegenomen en vanaf dat moment heb ik mijn voetbalschoenen niet meer aangeraakt…. Er werden door de mede muziekliefhebbers onderling bandjes gevormd waar moderne muziek van the Shadows, Elvis Presley, Cliff Richard en ruige rock and roll werd gespeeld. Je leerde elkaar gitaarspelen en je mocht meedoen aan optredens in de aula. Ook mijn broer Harry die mij 4 jaar later opvolgde, heeft het daar geleerd.

Op de gitaar van mijn broer Hans, die ik omgebouwd had met een elektrisch element. Rechts: “The Music boys” het jongens-orkest van Ste Marie

Wandelen in een groep was ook zo’n vrije tijdsbesteding, door de bossen naar het vliegveld Woensdrecht of om een frietje naar het naastgelegen Hoogerheide op zondag. Dan was je er even uit en met geluk zag je ook wel eens leuke meisjes lopen….In het examenjaar (1963) mocht je soms in kleine groepjes zelfstandig gaan wandelen, we waren 16 jaar oud, rookten sigaretten en  bezochten dan ook weleens het café “Jagersrust” (richting Antwerpen). We dronken daar soms stiekem een biertje….we zijn daarop nooit betrapt geweest.

Met mijn vrienden in de bossen van Huijbergen. Het ULO- schoolplein “De Cour”

Met je vrienden trok je samen op, besprak je alles van school zoals het gedrag van sommige broeders, het voorgeschotelde eten,  bijzondere gebeurtenissen thuis enz.  Soms blijven het vrienden voor het leven en soms ontmoet je ze later weer op de sociale media, zo ben ik via facebook weer in contact gekomen met mijn schoolkameraad van destijds (woont nu in Breda). Iedere morgen gingen we om 07:00 tot 8:00 uur voor de misviering naar de kapel. Op zondag was er de hoogmis met vele gezangen en ‘s middags lof met rozenkrans. Eenmaal per maand ging je te biecht bij de priester / conrector. Je had je eigen missaal, rozenkrans en bij je bed een wijwatervaatje. Voor het slapen en na het ontwaken bad je op je knieën een avondgebed of morgenopdracht.

Met het katholieke geloof viel niet te spotten, daarop werd streng gestraft ! Een jongen uit Zeeuws-Vlaanderen, die in de refter naast mij aan de eettafel zat, riep na het tafelgebed keihard “AMEN !”. De refterbroeder (Paulus) liep rood aan en kwam op hem afstormen… gaf hem met zijn handen als kolenschoppen enkele harde klappen tegen zijn hoofd. Ik kon mijn lachen niet bedwingen en kreeg ook zo’n keiharde klap tegen mijn hoofd, het werd zwart voor mijn ogen en ik zag werkelijk “sterretjes”…. Ja toen waren lijfstraffen daar nog heel gewoon, tegenwoordig is dat strafbaar en kan leiden tot ontslag van de dader. Mijn moeder schreef mij wekelijks een brief terug. Als ik haar vroeg eens in haar brief te reageren op een broeder, die volgens mij “de pik” op me had, schreef ze “wat jammer dat broeder Paulus zo rot tegen je doet, Je moet maar denken dat hij ook maar een mens is”.   En dat hielp, want hij las alle binnengekomen post en daarna was hij “poeslief” tegen me…..

Een van de eerste brieven van mijn moeder en een foto van haar met onze  Chevrolet auto.
Door mij getekende ledematen, mijn ULO-rapporten en een later door mij geschilderde hand

Voor het vak tekenen heb ik daar altijd het cijfer  9 op mijn rapport gekregen, geen 10 want dan kun je niet meer verbeteren zeiden de tekenleraren. Tijdens het vak tekenen leerde je omgaan met allerlei tekentechnieken: B-potloden en houtskool, Oost-Indische inkt, ecoline, wasco, vetkrijt, aquarelverf, plakkaatverf en allerlei bijbehorende materialen. Ik genoot daarvan, nu wist ik het:  ik wilde tekenleraar worden en na mijn ULO-diploma naar de kunstacademie St. Joost in Breda gaan. De tekenleraren stonden hier volledig achter, maar mijn vader dacht daar echter anders over….

Vanaf een voorbeeld met potlood nagetekend.                         Rechts: een aquarel.

Ik mocht daar ook alles tekenen wat ik wou, je was immers met “kunst” bezig… Ik werd daarin enorm gesteund en geholpen door de tekenleraren Br. Liberius en Br. Nerius. Er werd ‘s avonds ook een kunstcursus door Br. Avelino uit de map “Openbaar Kunstbezit “  (nr. 1, 1957) met diabeelden gegeven, die map heb ik nog steeds. Prachtig vond ik dat, vooral de schilderijen met uitleg wat het allemaal betekende en hoe deze composities werden opgebouwd.

Op mijn 12e jaar m’n eerste poging tot een olieverf schilderijtje in de refter op kostschool. Later ontdek je vaardigheden hiermee zoals het schilderen van stormen op een woeste zee met een scheepje in nood….(met olieverf vloeit alles zo mooi in elkaar over)

Ik ben die gedisciplineerde kostschooljaren van augustus 1959 tot juli 1963 gelaten doorgekomen met het succesvolle eindresultaat van de behaalde diploma’s als basis voor mijn verder leven. Tijdens het afscheid van de kostschool  zeiden mijn klasgenoten unaniem: “Mijn kinderen zullen nooit naar de kostschool gaan!!!”. Er waren er ook bij die het voornemen hadden om nooit meer naar de kerk te gaan, ze hadden op deze kostschool een “overdosis” van het katholieke geloof  gekregen….en waren genoeg naar de kerk geweest voor de rest van hun leven! Het vak natuurkunde boeide mij altijd al zeer, de eerste beginselen van elektriciteit werden daarin op de ULO behandeld. Ik had al op 10-jarige leeftijd een kristal-radio gebouwd en op mijn 11e een 1-buisradio. De elektronica-techniek zoals bij radio en tv zag ik als een 2e optie voor mijn verdere studierichting na de ULO en dat werd uiteindelijk de UTS-opleiding elektrotechniek / elektronica in Bergen op Zoom (in het jaar 1963-1966). Er werd geadviseerd om daarna naar de HTS te gaan maar in dat jaar 1966 is ook mijn vader overleden en er was toen nog geen studiefinanciering mogelijk. Ik ben erna nog vaak naar Huijbergen terug gegaan om te kijken hoe het er daar voorstond. In de jaren 80 gingen we met de caravan en onze kinderen naar de bossen rond Huijbergen, waar ze heerlijk konden spelen. Ik bracht dan ook een bezoek aan het broeder-kerkhof om te zien wie er waren overleden. Toen er geen kostschoolfunctie meer was, werden in de jaren 90 de gebouwen omgebouwd naar woonappartementen of afgebroken voor nieuwbouw woningen. Er werd een nieuw klein klooster gebouwd voor de bejaarde broeders op het naastgelegen terrein (waarvan er nu nog een stuk of 6 verblijven).

2019 Op de foto het nieuwe klooster voor bejaarde broeders. Rechts: De kop van het digitale tijdschrift dat ik nog maandelijks ontvang van de broeders uit huijbergen.

Met mijn oude schoolkameraad bezocht ik daar enkele jaren geleden de enige nog in leven zijnde broeder uit onze kostschooltijd: Br. Marcus, al op hoge leeftijd in de functie van overste. Hij was ontzettend blij ons weer te zien en we werden er hartelijk ontvangen. Hij zat met een grote vraag: “Gebeurde dat kindermisbruik ook hier nou echt, hebben jullie daar wat van gemerkt?”. Wij zeiden dat wij niet misbruikt waren, dat luchtte hem op.

Maar een klooster bestaat uit mensen die in samenstelling een afspiegeling zijn uit de normale samenleving met eveneens mogelijke andere geaardheden. Als hieruit slechts een enkele pedo- of homofiele man (of vrouw)  doordringt tot de leidinggevenden over  kinderen en daar misbruik van maakt, werpt dat een smet op de hele kloosterorde en kerk: “Een rotte appel in de mand, maakt de rest van het fruit tot schand !”  Het gebeurde, daar ben ik van overtuigd…..

2019 Mijn vroegere schoolkameraad  met broeder Marcus (rechts) uit onze kostschooltijd.

De kinder-kostscholen uit de verzuiling van vorige eeuw zijn nu (gelukkig) grotendeels verdwenen…. ze passen niet meer in deze moderne tijd !

________________________________________________________________________

Het priesterfeest van 1957

Tekst door: ©Tom Rentmeester 2021

22 juni 1957. De pas tot priester gewijde Piet Boonman wordt met de auto Ovezande binnengehaald

De burgemeester, de pastoor / dominee, de dokter en de hoofdschoolmeester waren in die tijd de “belangrijkste” personen in het dorp. De wijding van een parochiaan tot priester was een hele eer voor de familie en een bijzondere gebeurtenis voor de parochie, heel katholiek Ovezande hielp direct of indirect mee met de voorbereidingen van dit grootse priesterfeest.

Links:Deaankondiging in Dagblad de Stem en een van de bloemenstandaards voor de ingang van de huishoudschool. Rechts: De fraaie welkomspoort(en) voor de RK kerk.

Die voorbereidingen waren uitgebreid, dat bleek wel op de bewuste dag zelf. De fanfare had een optreden ingestudeerd om de feestelijkheden muzikaal op te luisteren. Het jongens- en mannen zangkoor Pius X moesten het beste van hun kunnen laten horen en repeteerden speciale meerstemmige liederen voor deze plechtigheid w.o. “Transeamus” en “Panis Angelicum”. Dirigent Evert Heijblok van het koor uit Goes heeft hieraan zijn medewerking verleend bij de instudering van de gezangen en tijdens de uitvoering ervan.

De neomist met het comité en medewerkers. Voorste rij zittend vlnr: Louw Zuidhof, burgemeester Andriessen, pater Blommaert, neomist Piet Boonman, pastoor Franse, Cees Rentmeester (mijn vader, voorzitter comité), juffrouw van Wijnsbergen, Pier Rijk en Jo Knopjes met er achter hoofdmeester Lauw Huige. Daarachter leden van het zangkoor, fanfare, gemeenteraad, kerk, scholen etc.

De Philips bandrecorder EL3517 waarmee de reportage werd opgenomen en het Pius X jongenskoor met met vlnr voor: Leen Oosthoek, Kees de Jonge, Lau de Jonge en Bertus de Jonge. Midden: Kees Rentmeester, Nico de Winter enTom Rentmeester. Achter: Rinus Steenbakker (dirigent), Kees Boonman, Frans Koens, Adrie Geus, Johan de Jonge, Piet de Jonge en Jan Oosthoek.

Adrie Boonman (elektro-winkel) heeft, met microfoon en  bandrecorder, de eredienst en de feestelijkheden van die dag op 2 geluidsbanden opgenomen en deze zijn bewaard gebleven.  De reportage-opname ging op 2x LP11 geluidsbanden van elk 2x 35 min. = totaal ca. 2 uur. Rinus Steijn (gemeentesecretaris) was de spreker op de band die als volgt werd samengesteld:

De Intocht zaterdagmorgen 22 juni, begon bij het driehoekig grasveldje voor de boerderij van Basje Rijk (Hoofdstraat 7). De neomist werd met de auto (Chevrolet van M. de Jonge) van de trein te Goes naar van Ovezande gebracht waar burgemeester Andriessen hem toesprak. Onder klokgelui en begeleid door een stoet bestaande uit bruidmeisjes, schoolkinderen, verenigingen, fanfare en afgevaardigden, werd de nieuwe priester met de auto naar de Kerkdreef gebracht waar de dorpelingen traditiegetrouw een welkomstpoort hadden gebouwd. Daar deed pastoor Franse het welkomstwoord namens de parochie en begeleidde hem naar de pastorie om zich te kunnen voorbereiden op de plechtigheid.

Eerste mis zondag 23 juni 10:00 uur in de RK kerk te Ovezande. Tijdens deze mis zongen het jongens- en mannenkoor meerstemmig. De preek over het priesterschap duurde ongeveer een half uur (was in die tijd geen uitzondering). De neomist sloot af met de zegen en een dankwoord.

Receptie. De receptie werd gehouden in de plaatselijke landbouwhuishoudschool, waar ook het diner, drankjes en hapjes mede door de leerlingen verzorgd werden. Langs het pad voor de ingang van de huishoudschool stonden een 30-tal hoge (ca. 1,5 meter) standaards gevuld met kleurrijke bloemen. Deze standaards waren witgeschilderde houten ventilatieroosters uit de koelcellen van Gebr. Rentmeester, het was een feestelijk gezicht! Op het plein van de huishoudschool werd door de Ovezandse fanfare een serenade gebracht en sprak de burgemeester namens de fanfare om vervolgens met het feestcomité naar de receptiezaal in de school te gaan.

Op het verlanglijstje van de neomist stond een 10-delige boekenserie “Der grosse Herder” (Duitse encyclopedie) die werd door de comité-voorzitter namens de parochianen als geschenk aangeboden vergezeld door een speech die enkele keren onderbroken werd door twee  huilende kinderen……

‘s-Middags was er om 16:00 uur het Danklof in de kerk met gezang door het mannen- en jongenskoor van Pius X.

“Feestje”. Daarna in de huishoudschool nog een gezellig samenzijn met parochianen. Er werden uit het programmaboek gezamenlijk liedjes gezongen (zoals “faria” dat op de band te horen is) evenals de humoristische sketches gehouden door pater Blommaert met “de spin” en “de schildersrekening voor de kerk”. Dat laatste was een gewaagd stukje voor die tijd want het was nogal dubbelzinnig van inhoud….

Pier Rijk (“nom Pier” was een oom van mijn vader) vertelde de volgende mop over de hellegang van Hilter: “Toen de Fuehrer  met zijn bemanning op een oorlogsschip voer, lagen ze onder vuur door de geallieerden. Deze stuurden een torpedo naar het schip die het doel trof en Hitler was dood. Toen vroeg de kapitein daarna wat ze nu met het stoffelijk overschot van Hitler moesten doen, want begraven konden ze hem hier niet. Iemand zei : “We nemen een zak en stoppen hem daarin, naaien de zak dicht en gooien die in het water”. Zo gezegd zo gedaan, maar de zak bleef drijven. ”Weet je wat, we stoppen er ook nog een boenk steenkolen bij dan zinkt hij wel”, stelde men voor. Toen begon een soldaat hartelijk te lachen en zei: “Dat Hitler naar de hel zou gaan, dat wist ik wel, maar dat hij z’n eigen kolen mee moest nemen, dàt wist ik niet….!”  Daverend gelach, dit soort mopjes deden het altijd goed, zo net na de oorlog.

De medewerksters van de huishoudschool, met burgemeester Theo Andriessen, comité-voorzitter Cees Rentmeester en LS-onderwijzer Jos Eggermont. Rechts: mijn vader en de burgemeester “in actie”….

Het priesterfeest in 1957 was succesvol verlopen door de inzet van vele Ovezandenaren, “waarin een klein dorp groot kan zijn”. Op de lagere school werd er daarna nog een tekenwedstrijd over dit onderwerp per klas georganiseerd. Ik had zoiets als de foto in de kop van dit artikel getekend: “de intocht met de auto en de bruidsmeisjes”. Als eerste prijs kreeg ik een geldbedrag waarvoor ik in de winkel van Schuerman een klapperpistool met riem en holster kocht om buiten met mijn vriendjes “cowboytje te kunnen spelen”…  De opgenomen geluidsbanden werden een week later met de bandrecorder (in café van Neeltje van Gessele, Groenendijk) op een avond afgespeeld voor de vele belangstellenden. Het was overigens het laatste priesterfeest dat in Ovezande gevierd is……

_________________________________________________________________________

De RK Huishoudschool St. Agnes

Tekst door: ©Tom Rentmeester 2021

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-17.png

1953-1968  de “Nijverheidsschool St. Agnes” Oud Ovezandseweg hoek Hoofdstraat.

Al tijdens de oorlog (1941) was er een 2-jarige huishoudschool-opleiding op de zolder van de St. Aloysius- school. In 1953 werd de nieuwe huishoudschool “St. Agnes” aan de Hoofdstraat geopend en ook van omliggende dorpen kwamen er leerlingen naar deze school. Het was in de jaren 50 voor meisjes veelal de leerbestemming na de lagere school. Je ging daar, naast je “Algemeen Vormend Onderwijs” (AVO), ook leren naaien, koken, wassen en strijken, kortom alles wat met het huishouden te maken had. Enkele nonnetjes (Franciscanessen w.o. Zr Beatrix, directrice) kenmerkten de katholieke grondslag en pastoor Franse onderwees er de godsdienstlessen. De juffrouwen/leraressen veranderden geregeld doordat ze trouwden of elders gingen wonen en soms werden er ook wel meesters ingezet.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-18.png

1958-1959 Mijn zus Riet achter de naaimachine en rechts vooraan het groepje tijdens de naaicursus, in de rij erachter vlnr: Zr. NN, Nelly de Meij, Zr. NN, Anny de Meij en Suzan Geus (mijn schoonzus) Juffrouw van Campen was toen directrice, ze trouwde met J. v.’t Westende en woont nog steeds hier in de buurt.

Vanaf 1957 woonden wij ernaast op Hoofdstraat 98 en waren dus “buren”. De juffrouwen hadden een goede band met mijn vader en moeder en kwamen geregeld bij ons “op visite”. Die bijzondere vriendschap is waarschijnlijk ontstaan door het priesterfeest in dat jaar, waarbij mijn vader de “ceremoniemeester” was. Toen juffrouw Kuijper ging trouwen zijn mijn ouders nog op haar bruiloft geweest. Tussen ons huis en de school lag de moestuin van de school die diende voor de grondstoffen van de kooklessen. Het gekookte gerecht moesten de leerlingen wel zelf opeten, ze hebben zo weken achtereen verschillende recepten met rodekool moeten maken (en eten) omdat de andere groenten op waren….

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-19.png

Ons huis naast de huishoudschool (helemaal links) en rechts mijn zus Riet met ons kleinste broertje Jos(je).

Onze jongste broer Josje was toen 2 à 3 jaar en kwam zijn zus Riet vaak geheel zelfstandig opzoeken in de naastgelegen huishoudschool, ze hoorden hem op zijn klompjes door de gang komen aanlopen. Hij kon de naam Rietje nog niet uitspreken en riep dan “Ditie”, de reden dat hij kwam was steeds dat zijn step zogenaamd kapot was en Riet die dan moest maken. Hij werd al snel de “lieveling” van de juffrouwen en de schoolmeisjes….

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-20.png

Landbouwhuishoudschool St. Agnes, schooljaar 1958-1959 klas 1B. Voorste rij vlnr.: Willy de Jonge, Sonja Menheere, Marjan Looy, Janny de Winter en Tiny Vermeule.  Middelste rij: Ina Timmerman, Corry Rentmeester, Nelly Vermeule, Riet Rentmeester, Tiny Rijk en Corry de Jonge. Achterste rij: , Greta Rijk, Jo Vermue, Marietje Nagelkerke, Greta Rentmeester en juffrouw Vermue.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-21.png

Een jaar later 1959-1960  klas 2B  met meester Peeters uit Kwadendamme (AVO, gym en Engels).

Meester Peeters had rood haar, op een dag had Nelly Vermeule een knalrood jurkje aan. “Mooie jurk”, zei meester Peeters. “Ja, mooi rood is niet lelijk” zei Nelly, de hele klas lag in een deuk….    Dhr.Evert Heijblok gaf er muziek-en zangles en keek net als de pastoor erg scheel. Hij wou mijn zus de klas uit sturen omdat ze ongevraagd de 2e stem zong, maar niemand wist tegen wie hij het had. Janny de Winter (vriendin van mijn zus) dacht dat hij haar bedoelde en ging de klas uit…..dat gaf veel verwarring en hilariteit !

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-22.png

1957 Voorbereidingen voor het priesterfeest, de juffrouwen vlnr: Jongmans, van Wijnsbergen en Kuijper. In de keuken met burgemeester Andriessen en mijn vader (geheel rechts) daar voor Janny Geus (mijn latere schoonzus). Mijn vrouw Tiny Geus zat van 1961-1963 ook op deze school en kan heel goed koken……

Het gebouw werd tevens gebruikt voor cursussen (voor ouderen het “Boerinnen-brevet”), bijeenkomsten van “de oude van dagen” (huidige KBO), exposities (elektrische apparaten Philips-show / door winkelier A. Boonman) etc. Met de latere “Mammoetwet” veranderde er veel in het onderwijs en werd de school na 15 jaar in 1968 definitief gesloten, het was een groot verlies voor Ovezande…. Het gebouw werd openbaar verkocht en er werd nog een “klokkenfabriek” in gevestigd. Later zijn er particuliere woningen van gemaakt.

________________________________________________________________________

De RK lagere school St. Aloysius

Deel 2 Tekst door: ©Tom Rentmeester 2021

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-9.png

Linker foto 1949: Het schoolplein voor de St. Aloysius school wordt opnieuw bestraat. De kinderen vinden het een ideale zandbak om in te spelen, heel wat beter dan die bij de kleuterschool. Helemaal links: mijn broer Bas en daarnaast mijn zusje Riet, 5e van links is mijn oudste broer Rinus. Rechter foto 1952: Als er nieuwe schoolbanken kwamen, werden de oude particulier verkocht. Hier zo’n schoolbank in onze achtertuin in de Dreef 5 met vlnr mijn zusje Riet en mijn broers Hans, Robby, Bas en rechts vooraan sta ikzelf. In de kinderwagen helemaal achteraan ligt Harry, Jos wordt in 1956 te ’s-Gravenpolder geboren.

Na de kleuterschool ging je dan op 7-jarige leeftijd naar de “grote” (lagere) school en kwam je bij Juffrouw Guinée in de eerste klas, daar ging je leren lezen, schrijven en rekenen….

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-10.png

1949 1e klas met juffrouw Guinée 1e rij van voor naar achter: Bennie Vermeule, Bas Rentmeester (mijn broer), Wim Meublok, Jan Oosthoek, Jaap Rentmeester en Walter van Eerdenburg. 2e rij: Corrie de Jonge, Nellie Steenbakker, Trees van Steenbergen, Clazien Huige, Wim Rentmeester en Jaap de Jonge.  3e rij: Annie van Loenhoud, Sjaan de Meij, Joke Rijk, Ria Priem, Joop de Jonge en Piet Boonman.  4e rij: Sjaan Rentmeester, Gretha Hoondert, Saartje Koole, Janny Geus en Kees Boonman.  5e rij: Saartje den Toonder, Nellie Vroonland, Corrie Rentmeester en Suzan Beulens. Allemaal hebben ze het “leesplankje” voor zich.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-11.png

Het Ovezandse leesplankje week iets af van bovenstaande afbeelding en had de woorden: aap, roos, zeef, muur, voet, ei, juk, jet, wip, does, hok, bok en kous. Daarnaast de “kroontjespen” die in het inktpotje gedoopt werd midden in het werk-/schrijfvlak van de schoolbank.

Die eerste schooldag was een dag van verkenning, Bennie Vermeule moest gelijk in de hoek gaan staan. “Maar ik heb helemaal niets gedaan”, zei hij. “Ik zie aan je ogen dat je iets stouts van plan was”, zei de juffrouw, “en dan weet je nu wat er dan gebeurt….!”  Tja, een juffrouw die helderziende is, daar kan je niet tegen op. Over Bennie zijn leuke anekdotes bewaard gebleven, zo was er op Ovezande een oudere dorpsomroeper die “Oova” heette. De juffrouw vroeg in de klas : ”wie waren de eerste mensen op aarde?” Bennie stak zijn vinger op en antwoordde: “Adam en Ova”. Ja, dan lig je toch dubbel van het lachen.   

Omdat je ook voorbereid moest worden op je “Eerste Communie” , kreeg je godsdienstles en moest je de vele catechismus-vragen en de geboden uit je hoofd leren. Ik zat toen in Goes op school en daarin waren ze heel erg streng. Pastoor Franse gaf op Ovezande soms ook godsdienstles en als hij boos werd had hij “losse handen”, alleen wist je nooit tegen wie hij het had (omdat hij enorm scheel keek) ….ik was bang van die man.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-12.png

Tegenover de school was de “smidse van Huijbrechtse” en daarvoor stond de “travalje” (= van het Franse werkwoord “travailler”) waar de paarden beslagen werden. Als de schoolramen open stonden kon je het geschroeide hoorn van de hoeven ruiken, een speciaal luchtje dat je nooit meer vergeet…..

De school was aan de voorzijde verdeeld in 4 klaslokalen met elk 2 ramen. Rechts naast de hoofdingang zat juffrouw Guinée met de 1e klas en daarnaast juffrouw de Punder met de 2e  en 3e klas. Links van de hoofdingang zat als eerste meester Huige met de 5e klas (enkel meisjes) en de 6e klas (gemengd) met nog een kleine groep 7e klas. Helemaal links meester Eggermont met de 4e klas (gemengd) en de 5e klas (enkel jongens). In de derde klas kwam ik weer terug van ’s-Gravenpolder naar Ovezande bij juffrouw de Punder.

Meester Eggermont schonk  ook veel aandacht aan de natuur, hij kweekte in de klas van “dikkopjes” kikkers in een glazen bak met water waar ook gevangen salamanders in zwommen. Maakte van een aardappel aardappelmeel en stekte allerlei plantjes en bloemen in potten in de raambank. Hij was een straffe roker en rookte ook in de klas, dat mocht toen nog, liep met een aanwijsstok in zijn hand en als er iemand wat verkeerds deed, sloeg hij daarmee of trok hij je aan je oren mee naar de hoek. Ja, dat mocht toen ook nog….

Toen ik in de 5e klas zat, was meester Eggermond als leraar naar de Oudelandse LTB-school vertrokken en kregen we “invalmeesters” (zo zal ik ze maar even noemen). Deze hadden heel wat minder ontzag en daar maakten wij flink gebruik/misbruik van. Joke van Eeckhout gooide eens een grote dot kauwgom op de kaart van Europa en die bleef hangen boven in de Noordzee, wij lachen en de meester merkte er niets van. Er belandde ook wel eens een gummetje op de brandende kachel…., dan moesten de ramen open. Er ontstond eens een fikse ruzie met de hoofdmeester Huige omdat de betreffende meester aan de lessenaar voor zijn hoofdakte aan het leren was terwijl hij daardoor ons geen les gaf. Omdat de 2 klaslokalen door een deur met een doorzichtig raam met elkaar verbonden waren, kon de hoofdmeester dit waarnemen en de deur vloog ineens open met een scheldkanonnade tussen de beide meesters tot gevolg. Het geleerde niveau lag dat jaar niet erg hoog….

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-13.png

1959 De 6e klas met hoofdmeester Lauw Huige. 1e Rij voor: Tannie de Jonge, Coby de Winter, Dien Meublok, * Greta Boonman,  *Betsy van Loenhoud, *Truus Ars en Nellie Boonman. 2e Rij: Marijke Rijk, Corrie Hoondert, *Matty Andriessen, Willy Verbeek, Sjaak Boonman en Leo Vroonland. 3e Rij: Bas Vermeule, Bertus de Jonge, *Kees Koens, * Tom Rentmeester (ik), Leen Oosthoek, Lauw Poortvliet, Kees Rentmeester.  Veel van de jongens gingen na de lagere school naar de ambacht- of land-en tuinbouwschool en de meisjes vaak naar de huishoudschool “St. Agnes” aan de Hoofdstraat te Ovezande.  (* Gingen naar de Mulo).

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-14.png

In 2013 vierde Ovezande het 100-jarig bestaan van het Katholiek onderwijs in Ovezande. Vele oud-leerlingen kwamen die dag hun oude school en de nieuw gebouwde school bezoeken. Het was een gezellig weerzien van oud-medescholieren en het elkaar vertellen van herinneringen uit die “goede oude schooltijd”. Ook mijn vader, ooms en tantes hebben begin vorige eeuw op deze school, o.l.v. hoofdmeester de Waal, het lager onderwijs gevolgd. Volgens een hele traditie van grootouders op ouders, kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen is hier, soms onder moeilijke omstandigheden, de basis voor hun leven gelegd, zowel in kennis als in goede sociale omgang met elkaar.

_________________________________________________________________________

Kleuter-en lagere school te Ovezande

Deel 1 Tekst door: ©Tom Rentmeester 2021

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-4.png

1947. Boven vlnr: Juffrouw Poortvliet, Wim Meulblok, Jaap Rentmeester, Kees Boonman, Bas Rentmeester, Walter van Eerdenburg, Bennie Vermeule en Piet Boonman. Midden: Wim Rentmeester, Corrie de Jonge, Suzan Beulens, Sjaan de Meij, Nellie Vroonland, Joke Rijk, Sarie den Toonder en Jaap de Jonge. Voor: Els Uitterhoeve, Greta Hoondert,  Trees van Steenbergen en Sjaan Rentmeester.

Als m’n moeder deze foto zag moest ze altijd lachen “mó’j die hroene bakkusjes ziëe”, zei ze dan..(moet je die ondeugende gezichtjes zien). Bennie werd een keer voor straf op het zoldertje opgesloten, toen de juffrouw weer beneden in de klas terugkwam, zat Bennie met z’n armen over elkaar op zijn plaats in de schoolbank. Hij was ontsnapt door een klein deurtje en zo van boven in de zandbak gesprongen….”zo vlug als water” zegt men dan.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-5.png

1953 Voor vlnr: Kees Koens, Kees Rentmeester, Martha Uitterhoeve, Marijke Rijk,  NN  Midden:  NN , Sjaak Rentmeester, Wim Rijk, Bertus de Jonge, Willy Verbeek, NN  Tannie Priem en Matty Andriessen, Achter:Leen Oosthoek, Joke v. Eeckhout, Juffrouw Jo van ’t Westeinde, Riet Rentmeester,  NN  en Marijke Rijk. Ik sta niet op deze foto want in dat jaar zijn we naar ’s-Gravenpolder verhuisd en ging ik naar Goes op de kleuterschool (bij de nonnetjes in de Wijngaardstraat).

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-6.png

Juffrouw Jo en de Juffrouw Poortvliet voor de kleuterschool. Ik met telefoon op een schoolfoto uit 1953.

De  kleuterschool stond voor de RK-kerk, er tussen tegen het schooltje lag dan de “zandbak” waartegen de “pisbak” voor de kerkgangers gebouwd was. Daarbij kwam dat de melkboer Pauw Daalman nog met paard en wagen de melk rondbracht. Ook voor de pastorie, alwaar het paard vaak wat “paardenvijgen” achterliet op de Kerkdreef vlak voor de kleuterschool bij de spelende kinderen. Foei!  Gelukkig werd er enkele jaren later een nieuwe kleuterschool gebouwd, rechts achter de lagere school. Je had er een “kleine kant” (4 en 5 jaar) en een “grote kant” (6 en 7 jaar), tegenwoordig groep 1 en 2. Ik herinner mij dat de juffrouw op een morgen zei dat er iets heel ergs gebeurd was: een klasgenootje Lenie Boonman was door het spelen met lucifers levend verbrand in hun boerenschuur in de Calagne. Vreselijk vonden we dat en het was tevens een ernstige waarschuwing voor ons om nooit met vuur te spelen. Toen ik naar Goes op school ging, miste ik mijn vriendjes uit Ovezande erg. Na 2 jaar ging ik terug naar de school te Ovezande en kwam ik in de 3e klas.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-7.png

1955 Kleuterschool. Boven 4e rij vlnr: Juffrouw Jo , Tiny Geus (waarmee ik 16  jaar later getrouwd ben), Riet Priem, Tineke Remijn, Roosje Poppe, José Rijk en Jo Koens. 3e rij: NN, Riet Rentmeester, Betsy de Jonge, Adrie Rijk, Adrie van Steenbergen, Sjaak de Baar, Jan Poortvliet, Janus Priem, Koos Remijn, Sjaan Rentmeester en Marijke Meulblok. 2e rij: Johan Priem, Adrie de Jonge, Jan de Jonge, Lau Rentmeester, Frans Koens, Giljam de Jonge, en Rinus Rentmeester. Voorste 1e rij: Frans Meulblok, Sjaak de Jonge, Piet Rijk, Sjaak de Punder, Hans Huige, Jan Schreurs, Pol Uitterhoeve en Toon Koens.

Juffrouw Jo was toen net voor kleuteronderwijzeres afgestudeerd en kon heel goed met de kinderen opschieten. Later kreeg ze een verlamming en raakte ze voor de rest van haar (te) korte leven aan bed gekluisterd. Ze kon met hulp wel zelfstandig wonen in een aangepast huis. Haar deuren, telefoon en televisie kon ze zelf bedienen d.m.v. een elektronisch apparaat waarbij ze op bepaalde rietjes moest blazen. Er hing een tegeltje in haar woning met de tekst: “Van het concert des levens, krijgt niemand een program”….

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is image-8.png

1960 De nieuwe kleuterschool, vooraan in het zand 1e rij vlnr: Marijke Suikerbuik, Ineke Schreurs, Jan Rijk, Jos Rentmeester (mijn jongste broer), Sjaak Rijk. Zittend 2e rij: : Kees Drijdijk, Piet Verbart, Joke Verbart, Kees de winter, Peter v.’t Westeinde, Hans Remijn, Frank van Osselaar, Joke Priem, Frans Koens, Plonie Oosthoek, Greet de Jonge, Ad Hoondert, Piet Rijk, Guus van Steenbergen en Rinus Nijsten. Staand: Arie Rentmeester, Lucie Huijbrechts, Trinet de Jonge, Frank Priem, juffrouw Jo v.’t Westeinde, Ellie Steenbakker, Piet Hoondert, Nelly Hoondert, Sjaak Rijk, Dick Hoondert, Cathrien Hoondert, Jos Westdorp, Ad Remijn, Willy Vroonland, Jan Priem, Joke Rentmeester, Leo de Jonge, Frans Hoondert en Corrie Polfliet.

De nieuwe kleuterschool in de Burgemeester Andriessenstraat was een hele verbetering, ruim , schoon, licht en volop speelplaats met een grote zandbak. Hier kon men zich voorbereiden op de lagere school ernaast…..

Wordt vervolgd

________________________________________________________________________

De RK-kerk te Ovezande

Tekst en schilderijen door: ©Tom Rentmeester 2021

Behalve de Hervormde kerk heb ik ook de Rooms-Katholieke kerk van Ovezande geschilderd (in de oude situatie van ca. 1900, dus nog zonder toren (olieverf op paneel 30×25 cm). De RK-kerk werd rond 1860 gebouwd, er bestaat nog een oude zwart-wit foto uit 1904 hiervan, maar ik zie het graag wat levendiger en in kleur….

De originele foto uit 1904 met op de voorgrond links langs de kerk een lange hoge heg en onder het linkse raam van devoorgevel is het bovenste gedeelte van de “pisbak” net zichtbaar (met de witte rand). In de nok een bouwwerk met galmgaten waarachter een kleine klok hing…..

De situatie rond 1950, de toren is erop gezet na 1906 tijdens de bouw van de pastorie. Ook is de kerk uitgebreid, aan de achterkant is een stuk bijgebouwd voor het “koor” (met altaar) en een uitpandig biechthuisje. Voor de kerk de kleuterschool en daarvoor de woning van de koster…

Als katholiek geboren Ovezandenaar werd je hier gedoopt, ging er naar de kleuterschool en de lagere school, deed je eerste en plechtige communie en als je tenslotte met een katholiek meisje uit Ovezande trouwde, werd het huwelijk ingezegend in deze kerk “Maria ten Hemelopneming”. In de 50-er jaren was de maatschappij nog sterk verzuild: katholieken stemden op de KVP, lazen “dagblad de Stem” en het weekblad de “Katholieke Illustratie”, kochten boodschappen / inkopen bij een katholieke winkel / ondernemer en voor de protestanten gold het omgekeerde. Toch leefden protestanten en katholieken gemoedelijk naast elkaar sinds de wettelijke scheiding van staat en godsdienst.

Toen ik in de 4e klas van de LS zat, ging ik in het jeugdkoor “Pius X” net als een aantal andere jongens van school, dan ging je wel gemotiveerd naar de kerk. In 1957 was er een groot “priesterfeest” (Parochiaan Piet Boonman was tot priester gewijd) en zong het jeugdkoor meerstemmig met het mannenkoor het “Transeamus” tijdens de dienst o.l.v. dirigent Heijblok uit Goes, hiervan zijn nog geluidsbanden bewaard gebleven.

Foto links: De eerste communie was een feest in het dorp, vooral de meisjes zagen er in hun communie-jurk prachtig uit. Linksvoor Mies Eggermont en rechts mijn zusje Riet voor onze woning Dreef 5 in 1952 .

Foto rechts: Het schilderij in een situatie omstreeks 1904 met een in ZB-klederdracht paartje en een boer op een houten fiets (het muurtje links is de zijkant van de “pisbak”, want sommigen kwamen van ver, maar ik weet niet hoe de dames dit deden…..).

Priesterfeest 1955, vlnr: Jo Boonman, Corry Goense, Gretha Rentmeester, Sjaan Rentmeester, Corry de Jonge, Nellie Vermeule, Nellie Raas en Mies Eggermont.

_______________________________________________________________________

De hervormde kerk en gemeente- herberg te Ovezande

Tekst en schilderij op doek (50×60) door: ©Tom Rentmeester 2021

Als je Ovezande vanuit richting ‘s-Gravenpolder door de Hoofdstraat binnenkomt, dan zie je de twee oudste gebouwen van het dorp staan: links de voormalige hervormde kerk en op het eind de gemeente-herberg . De kerk had oorspronkelijk nog een zijbeuk en was katholiek. Door de reformatie werd deze hervormd (de katholieke godsdienst werd wettelijk verboden). Links voor de hervormde kerk stond in mijn tijd de “Christelijke school” (protestants) en het viskot was in 1947 al afgebroken. Deze school had een gymlokaal en daarvan maakte de katholieke lagere school in de 50-er jaren ook gebruik, evenals het daarachter gelegen pleintje voor buitenoefeningen tijdens de gymles. Op het driehoekig grasveldje voor Hoofdstraat 7 (de boerderij van Basje Rijk) speelden we slagbal, voetbal etc.

Hervormde kerk en de gemeenteherberg (groene stip) lagen in het centrum van Ovezande (gele stippen zijn bedrijven/winkels). Rechts: de Seeburg jukebox in café Verbeek.

In de buurt van dit centrum vestigden zich bedrijven en vele winkels. Hierboven in een luchtfoto van 1963 globaal aangegeven: onderaan kom je vanaf ’s-Gravenpolder het dorp binnen en gaat dan op de T-splitsing recht op de herberg / café Verbeek af.  Op het Kerkplein hield men marktdagen en kermissen, in de gemeente-herberg bruiloften en partijen, toneelstukken, biljart- en boogschiet-wedstrijden, vergaderingen enz.

Nog in de 50-tot in de 70-er jaren had dit café (tevens hotel-restaurant) een hele belangrijke sociale functie, ook voor de jeugd. Het café werd in mijn jeugdjaren gerund door Jos Verbeek met haar zonen Willy (was klasgenoot en speelkameraad van mij op de lagere school) en Bas (was een paar jaar ouder en bevriend met mijn broer Hans). Hun vader overleed al vroeg en Jos Verbeek zette de zaak zelfstandig voort waarbij Neeltje de Meij en zo nodig Willy en Bas op wat latere leeftijd meehielpen. Er stond in het café een prachtige “Seeburg” jukebox met goede rock-‘n-roll muziek: Jerry Lee Lewis, Fats Domino, Buddy Holly, Elvis, Cliff Richard, Little Richard, the Rolling Stones etc. De Ovezandse jeugd kwam hier in het weekend vaak samen (voornamelijk jongens, meisjes deden dat toen nog niet zo). Het “bruine café” had een gezellig “grotachtig” interieur door een natuursteen-behang. Er stond ook een flipperkast en een biljart, er werd gekaart en gedobbeld en, zoals in elk café, “sterke verhalen verteld”. Tijdens de kermis draaide er buiten, tegen de open/verwijderde ramen zodat het geluid naar binnen ging, een draaiorgel. Soms waren er dansavonden met livemuziek ook voor verenigingen, want die waren er wat (te veel om hier te noemen). Er is in 1961 in dit café het eerste officiële carnavalsfeest in de zak van Zuid-Beveland gevierd, met sleuteloverdracht door toenmalige burgemeester van Ovezande Theo Andriessen  (leuk onderwerp om een volgend artikel over te schrijven….).

Jos Verbeek lapt de ramen van het café.              Mijn olieverfschilderij, situatie ca. 1750.